بازشناسی انتقادی تحلیل لایه لایه ای علت ها با هدف کاربست در مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای: طراحی یک مدل تعدیل یافته

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشگاه تربیت مدرس
2 دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس
چکیده
با توجه به ماهیت پیچیده تصاویر ذهنی آینده ساخت و بازساخت فضایی شهرها و مناطق کلانشهری و پیچیدگی‌های وضع موجود، اجتناب از نگاه اثبات‌گرایانه و تک لایه‌ای به مطالعات شهری-منطقه‌ای از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این مطالعه چشم اندازسازی در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای وخلق آینده‌های بدیل را مستلزم انتخاب هوشمندانه و اصلاح شده‌‌ای از روش‌‌های آینده‌پژوهی می‌داند. تحلیل لایه‌ای علی یکی از مهمترین روش‌های آینده‌پژوهی و در ذیل پارادایم انتقادی معرفی شده است. این روش به مثابه بسیاری از روش‌ها با خلأها و محدودیت‌هایی همراه بوده و نیازمند تحلیل نقادانه و تعدیل است. روش این پژوهش مرور انتقادی بوده و نتایج نشان می‌دهد که برخی مبانی پارادایمی، فرض های بنیادین، ارکان روش، ویژگی‌های کلی و روش‌شناسی تحلیل لایه‌ای علی مورد نقد هستند. مهمترین نقد وارده آن است که این مدل، هنوز به لحاظ خاستگاه فلسفی با ابهاماتی مواجه و کوچ پارادایمی به پارادایم انتقادی صورت نگرفته است. برهمین اساس، پیشنهاد شد تعداد لایه‌های مدل به 3 لایه و رویکرد لایه نخست از علمی-تجربی به رویکرد تفسیری تغییر کند. رویکرد لایه دوم به پس‌کاوی با هدف شناسایی مکانیزم­های آشکار و نهان، و در نهایت ساختارشکنی و انتقاد با هدف چشم اندازسازی جهت خلق آینده‌های بدیل مبنای عملکردی لایه سوم قرار گیرد. جهت کاربست مدل در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، دستگاه تحلیلی اقتصاد سیاسی فضا بر این مدل سوار شده و همچنین امکان شناسایی ساختارها و مکانیزم‌های پنهان، ارائه مدل پارادایمی و سناریوهای خلق آینده‌های بدیل فراهم آمده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


­ آلمندینگر، فیلیپ.(2010). نظریه برنامه ریزی. ترجمه: الهام بهمن تیموری. تهران: نشر آذرخش.
­ افشاری کرمانی، محمدحسین.(1398). طراحی آینده براساس روش تحلیل لایه ای علی(CLA). فرهنگ پژوهش، 38، 155-133.
­ انصاری، ثمینه، پرتوی، پروین. (1396). تبیین زمینه‌ها و اصول پساساختارگرایی در برنامه‌ریزی شهری. معماری و شهرسازی ایران, 9(2), 216-195.
­ ایمان، محمدتقی. (1390). مبانی پارادایمی روش های کمی و کیفی تحقیق در علوم انسانی. قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
­ بهاری، مجتبی ( 1390). واقع گرایی انتقادی و آینده پژوهی: تأثیر روی بسکر بر سهیل عنایت الله. پایان نامه کارشناسی ارشد فلسفه علم. تهران: دانشگاه صنعتی شریف.
­ پناهی،محمدحسین(1393).علم بهنجار و بومی کردن علوم اجتماعی. راهبرد فرهنگ، 7(28)،49-29.
­ پیش قدم، رضا، فارسیان، محمدرضا، فیروزیان پور اصفهانی، آیدا(1394). آینده پژوهی رشته زبان فرانسه با تکیه بر روش تحلیل لایه ای علت ها (بررسی موردی دانشگاه فردوسی مشهد) ،ادبیات و زبانها :: پژوهش های ادب و زبان فرانسه، 4، 34-7.
­ توبچی ثانی، علی، محمدی، محمود، خزایی، سعید.(1399). به سوی برنامه ریزی در عصر جدید؛ مطالعه تطبیقی برنامه ریزی شهری و منطقه ای با آینده پژوهی. فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه ای)، 11(1)،110-93.
­ حسینی مقدم، محمد. (1390). کاربرد آینده پژوهی در علوم سیاسی با تکیه بر روش تحلیل لایه لایه علت ها. رهیافت های سیاسی و بین المللی، 23، 188-169.
­ خزایی، سعید، جلیلوند، محمدرضا، نصرالهی وسطی، لیلا. (1392). بررسی نظری روش تحلیل لایه ای علت ها در حوزه آینده پژوهی. مطالعات آینده پژوهی، 2(6)،102-71.
­ خسروی، میثم، میرعمادی، طاهره. (1398). لایه های آینده و مسئله صورت بندی کنش های انسانی: بررسی مبانی معرفتی روش تحلیل لایه ای علی. آینده پژوهی ایران، 4 (1) ، 116- 101.
­ دانایی فرد، حسن(1392). نظریه پردازی: مبانی و روش شناسی ها. تهران: انتشارات سمت.
­ رفیع پور، سعید، داداش پور، هاشم، تقوایی، علی اکبر.(1395). عوامل علی و کانون ارزشی آینده های بدیل و آینده مرجح/ مطلوب شهر پایدار بر مبنای اخلاق زیست محیطی. پژوهش و برنامه ریزی شهری، 7 (27) ، 20-1‌.
­ طاهری دمنه، محسن. (1394). بررسی تحلیلی تصاویر آینده جامعه ی ایرانی در ذهن جوانان تحصیل کرده کشور بر اساس روش تحلیل لایه ای علی (CLA). رساله دکتری دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.
­ عبدی دانشپور، زهره. (1387). درآمدی بر نظریه های برنامه ریزی با تأکید ویژه بر برنامه ریزی شهری. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
­ عنایت الله، سهیل. (1398). تحلیل لایه لایه ای علت ها؛ نظریه و موردکاوی های یک روش شناسی یکپارچه و متحول ساز آینده پژوهی، مجموعه مقالات – (جلد اول). مترجم:مسعود منزوی.تهران: مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
­ فاتح راد، مهدی، جلیلوند، محمدرضا، مولایی، محمد مهدی، سمیعی، سعید، نصرالهی وسطی، لیلا. (1392). مختصات روش شناختی فرارشته آینده پژوهی به مثابه یک فراپاردایم یکپارچه. مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی، 6 (1) ، 161-135‌.
­ قنبری، علی الله. (1394). بررسی موضوع مهاجرت به تهران با استفاده از روش تحلیل لایه لایه علی. آینده پژوهی مدیریت،26 (102) ، 40-27.
­ کافی، مجید. (1395). هدف علم در پارادایم اسلامی علوم انسانی. اسلام و علوم اجتماعی، 8 (16) ، 82-61‌.
­ لشگری تفرشی، احسان، رضایی، محمدرضا، کاویان پور، گلشن. (1396). تبیین نظری کارکردهای قدرت سیاسی در فضای شهری. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. ۳۲ (۲)، 66-52.
­ محملی ابیانه، حمیدرضا. (1390). مقایسه تطبیقی مکاتب مطالعات مورفولوژی شهری به منظور تکمیل آن براساس دستگاه تحلیلی مکتب اقتصاد سیاسی فضا. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 4 (7)، 172 - 159.
­ هاروی، دیوید.(2005).سرمایه داری: کارخانه چندپارچگی (ترجمه: محمدحسن ضیاء توانا ). اطلاعات سیاسی – اقتصادی، 20 (1)، 105-100.
­ Caves, Roger W. )2005(. Encyclopedia of the City. New York: Routledge.
­ Dator, Jim. (2002). Advancing Futures: Futures Studies in HigherEducation. London, UK: Praeger.
­ Fletcher,A.j.(2017). Applying critical realism in qualitative research: methodology meets method. InternatIonal Journal of SocIal reSearch Methodology, 20(2), 181-194‎.
­ Harvey, D. (1996). Justice, Nature and the Geography of Difference. Blackwell Publishers Inc
­ Inayatullah,,S.( 1998). ‘Causal Layered Analysis: Poststructuralism as Methods’.Futures, 30( 8), 815-829.
­ Inayatullah, S. (2007). The Casual Layered Analysis (CLA) Reader Theory and Case Studies of an Integrative and Transformative Methodology. Tamkang University.
­ Inayatullah, Sohail ‎‌)‌‎2008‎‌(‌‎. Six pillars: Futuresthinking for transforming. Foresight, 10(1), 4-21‎.
­ Kaboli,S.A.,Tapio,P.(2018). How late-modern nomads imagine tomorrow? A Causal Layered Analysis practice to explore the images of the future of young adults.Futures,96,32-43.
­ Riedy, C.(2008). An Integral extension of causal layered analysis. Futures, 40, 150–159
­ Slaughter, R. A. (2008). Integral Futures Methodologies, Special issue of Futures, 40(2), 36-47.