تحلیل رفتار محیط‌زیستی جامعه میزبان در مناطق گردشگری روستایی: کاربست تلفیقی TPB و NAM در روستای آتشکده فیروزآباد

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشیار گروه مدیریت توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران.
2 دانشجوی دکتری توسعه کشاورزی، گروه مدیریت توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران
چکیده
این پژوهش توصیفی-همبستگی با هدف شناسایی تعیین­کننده­های رفتار محیط‌زیستی در بین 291 خانوار میزبان در منطقه گردشگری آتشکده فیروزآباد انجام شده و در این راستا از نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای از 166 خانوار صورت گرفته است. ابزار پژوهش، پرسشنامه‌ای ساختاریافته مبتنی بر تلفیق نظریه­های رفتار برنامه‌ریزی‌شده (TPB) و فعال‌سازی هنجار (NAM) شامل سازه‌های نگرش، هنجارهای اجتماعی، درک از کنترل رفتاری، آگاهی از پیامدها، انتساب مسئولیت و هنجارهای شخصی است. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه توسط خبرگان و پایایی آن با شاخص‌های آلفای کرونباخ (91/0-78/0)، پایایی ترکیبی (93/0-85/0) و میانگین واریانس استخراج‌شده (74/0-51/0) تائید شده و تمامی مقادیر از آستانه‌های مطلوب (70/0CR > و 50/0 AVE >) فراتر رفته و دلالت بر پایایی درونی مناسب و روایی همگرای قابل قبول است. داده‌ها با رویکرد PLS-SEM در نرم‌افزار SmartPLS3 و با روش بوت‌استرپینگ (5000 تکرار) تحلیل شده‌اند. یافته‌ها نشان داد که در چارچوب (TPB)، نگرش، هنجارهای اجتماعی و درک از کنترل رفتاری تأثیر معناداری بر قصد رفتار محیط‌زیستی دارند. در مدل (NAM)، آگاهی از پیامدهای محیطی منجر به انتساب مسئولیت و شکل‌گیری هنجار شخصی می‌شود. هنجار شخصی قوی‌ترین پیش‌بینی‌کننده مستقیم رفتار محیط‌زیستی است و از طریق قصد رفتار نیز نقش واسطه‌ای ایفا می‌کند. قصد رفتار و ادراک کنترل رفتاری تأثیر مستقیم و معناداری بر رفتار دارند، در حالی­که هنجارهای اجتماعی تنها  به طور غیرمستقیم (از طریق قصد رفتار) مؤثرند. این یافته‌ها بر تلفیق TPB و NAM به­عنوان چارچوبی جامع برای درک رفتار محیط‌زیستی جوامع میزبان تأکید می‌کند. از این­رو، مداخلات سیاستی باید همزمان بر تقویت احساس مسئولیت اخلاقی، افزایش آگاهی محیطی و بهبود توان عملیاتی ساکنان در اجرای رفتارهای پایدار تمرکز کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات