نهادینه‌سازی کاربست رویکرد شبکه منطقه‌ای در برنامه‌ریزی توسعه مورد مطالعه: طرح آبادانی و پیشرفت منظومه روستایی طارم در استان زنجان

نوع مقاله : پژوهشی کیفی

نویسندگان
1 دانشیار گروه جغرافیای انسانی،دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی
2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
3 دانشیار، گروه جغرافیای انسانی،دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی
چکیده
رویکرد شبکه منطقه­ ای تلاش دارد تا با تقویت پیوندهای روستایی- شهری، بستر توسعه یکپارچه روستایی-شهری را فراهم سازد. علیرغم پیشنیه مطالعاتی غنی و تجربیات طرح ­های اجرایی متعدد، کاربست رویکرد شبکه منطق ه­ای در کشور در عمل دچار مسائل و چالش­ هایی شده است. تحقیق حاضر با بهره ­گیری از مدل کیو و با تمرکز بر طرح پیشرفت و آبادانی منظومه روستایی طارم در استان زنجان، به بررسی الزامات و اولویت­های رویکرد شبکه منطقه ­ای در برنامه ­ریزی توسعه کشور از دیدگاه خبرگان، مسئولین، کارشناسان دستگاه­های اجرایی، مشاوران و تسهیل­گران طرح پرداخته است. بدین منظور ابتدا فضای گفتمان الزامات تاثیرگذار در تحقق رویکرد شبکه منطقه ­ای از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته و برررسی منابع استخراج و پس از پالایش اولیه در ٣١ عامل کلیدی در غالب 6 بُعد محیطی-اکولوژیک، ساختاری نهادی، آموزشی، اقتصادی، کالبدی فضایی و اجتماعی دسته­ بندی شد. سپس 25 نفر از خبرگان و کنشگران کلیدی طرح به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند و گویه­ های استخراج شده را با بهره­ گیری از جدول کیو اولویت­بندی کردند. داده ­های جمع ­آوری شده در نرم افزار KADE و با روش تحلیل مولفه­ های اصلی PCA و چرخش واریماکس مورد تحلیل قرار گرفتند. بر اساس یافته­ های تحقیق می­توان مطرح کرد که چهار نوع دیدگاه در خصوص الزامات و اولویت­های کلیدی در تحقق رویکرد شبکه منطقه ­ای وجود دارد که به ترتیب شامل: ارتقای جایگاه و اهمیت روستا در برنامه ­ریزی توسعه، تغییر رویکرد به برنامه شبکه ­ای در برنامه ­ریزی توسعه روستایی و تقویت ساختار اجرایی آن، هدایت منابع مالی اشتغال­ زایی به اولویت­های رویکرد شبکه‌ای و در نهایت تقویت هماهنگی و هم افزایی دستگاه­های اجرای هستند. از سوی دیگر، ظرفیت­ سازی و توانمند­سازی جوامع محلی در هر چهار دیدگاه مورد توافق و تاکید بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- ابراهیم‌زاده، ع.،. موسوی، م. (1394). اصول و مبانی آمایش سرزمین، سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاه‌ها(سمت).
- امینی، آ.،. رفیعی، م. (1398). محوریت موانع شکل‌گیری پیوندهای روستایی-شهری در کلانشهر تهران مورد: بخش مرکزی شهرستان شهریار. توسعه فضاهای پیراشهری. سال اول. شماره اول. صص 95-110.
https://ensani.ir/fa/article/393431
- امین زاده رشک رضوانی، ع.،. شریفی‌نیا، ز.،. بندریان، ا. (1400). تحلیل تحولات فضایی و کالبدی پیراشهر متاثر از گسترش روابط با شهر بم. فصلنامه روستا و توسعه پایدار فضا. دوره 2. شماره 3. پیاپی 7.
https://vssd.birjand.ac.ir/article_1958.html
- حسینی، ن.،. ریاحی، .و. (1398). تحلیل شبکه‌ای جریان‌های فضایی حاکم بین شهر و سکونتگاه‌های روستایی دهستان زبرخان شهرستان نیشابور. فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی. جلد 6. شماره 2. صص 115-133.
https://www.sid.ir/paper/400561
زیاری، ک.ا.، کانونی، ر. 1400. تحلیل ساختاری تاب‌آوری اجتماعی در چهارچوب حکمروایی شایسته شهری با رویکرد آینده‌پژوهی (مطالعه موردی: شهر اردبیل). برنامه‌ریزی و آمایش فضا. دوره 25. شماره 3.
https://hsmsp.modares.ac.ir/article-21-44636-fa.pdf
- سعیدی، ع. (1392). پیوستگی توسعه روستایی-شهری در قالب منظومه‌های روستایی. برنامه‌ریزی کالبدی-فضایی. سال 2. شماره 4.
https://psp.journals.pnu.ac.ir/article_2409.html
- طالشی، م.،. حیدری، ا. (1396). موانع شکل‌گیری شبکه منطقه‌ای در فرایند دگرگونی کالبدی-فضایی سکونتگاه‌های روستایی مورد: سکونتگاه‌های ناحیه هشترود –چاراویماق (آذربایجان شرقی). فصلنامه برنامه‌ریزی توسعه کالبدی. دوره 4. صص 101-114.
https://www.sid.ir/paper/264489/fa
- سعیدی، ع.،. تقی‌زاده، ف. (1384) .پیوندهای روستایی-شهری و توسعه منطقه‌ای بررسی تطبیقی شهرستان‌های باغملک و اردکان. مجله جغرافیا(نشریه علمی-پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران). دوره جدید. سال سوم.شماره 6-7 . صص 33-47.
https://ensani.ir/fa/article/192245
- شفیعی ثابت،ن.،. میرواحدی، ن. س. (1399). الگوی برنامه‌ریزی توسعه روستایی با تاکید بر پاردایم‌های نوین (مورد مطالعه: شهرستان‌های پاکدشت و ری در پیرامون کلانشهر تهران). فصلنامه توسعه پایدار محیط جغرافیایی. سال 2. شماره 3. صص 183-197.
https://egsdejournal.sbu.ac.ir/article_99090.html
- شیری، ف.،. پورطاهری، م.، رکن‌الدین افتخاری، ع.ا. (1403). ارزیابی مشارکت مردم در تهیه طرح‌ هادی روستایی (مطالعه موردی: شهرستان دهگلان، روستاهای دهستان ییلاق چنوبی). فصلنامه برنامه‌ریزی و آمایش فضا. دوره 28. شماره 1.
- file:///C:/Users/Admin/Downloads/mdrsjrns-v28n1p52-fa%20(1).pdf
- غلامی نورآباد، ه.، میره‌ای، م.، جاوید، ع. (1401). تبیین الگوی حکمروایی هوشمند با رویکرد مشارکت مردمی در تصمیم-گیری شهری (نمونه موردی: کلانشهر تهران). برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره 26. شماره 1.
- https://hsmsp.modares.ac.ir/article-21-56749-fa.pdf
- صرامی، ح. (1384). روابط شهر و روستا در بخش مرکزی شهرستان اصفهان، مجله علوم انسانی ، 18(1 :)29-64.
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/101992
- سعیدی، ع . (1391). مفاهیم بنیادین در برنامه ریزی کالبدی- فضایی (بخش نخست). فصلنامه برنامه‌ریزی کالبدی- فضایی، سال اول، شماره اول، صص 6-29.
http://ensani.ir/fa/article/470247
- Akkoyunlu, S. (2015). The potential of rural-urban linkages for sustainable development and trade, International Journal of Sustainable Development & World Policy, 4(2), 20 https://ideas.repec.org/a/pkp/ijsdwp/v4y2015i2p20-40id2044.html
- Bibby, P., Shepherd, J. (2004). Developing a new classification of urban and rural areas for policy purposes–the methodology. Retrieved from https://www.gov.uk/ governmentt/ uploads/system/uploads/attachment_data/file/239084/2001-ruralurban-definition-methodologytechnical.pdf.
- Dauglass M.(1999). Rural-urban Integration and Regional Economic: Strategies for the Rural Urban Transition in Northeast Thailand, Department of Urban and Regional Planning University of Hawaije
https://www.scirp.org/reference/referencespapers?referenceid=1699500
- Ford, R. C., Wang, Y., & Vestal, A. (2012). Power asymmetries in tourism distribution networks. Annals of Tourism Research, 39(2), 755-779.
https://stars.library.ucf.edu/ucfscholar/428/
- Gardener, R.D. (2014). Sustainable regional development: developing a sustainability assessment framework for district and metropolitan integrated development plans (Doctoral dissertation, Stellenbosch: Stellenbosch University).
https://core.ac.uk/download/pdf/37421491.pdf
- Goletsis, Y., Chletsos, M. (2011). Measurement of development and regional disparities in Greek periphery: A multivariate approach. Socio-Economic Planning Sciences, 45(4), 174–183. https://doi.org/10.1016/j.seps.2011.06.002.
- Jiang, L.D., Zhang, Z.L.(2011). Urban-Rural Integration Planning: Theory and Practice in Suzhou, China, In Advanced Materials Research, 243, p. 6729-6733, Trans Tech Publications.
https://scj.sbu.ac.ir/article_99090.html
- Li, Y., Westlund, H., & Liu, Y. (2019). Why some rural areas decline while some others not: An overview of rural evolution in the world. Journal of Rural Studies, 68, 135-143.
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S074301671830929X
- Lin, G., Jiang, D., Fu, J., Zhao, Y. A. (2022), Review on the Overall Optimization of Production Living–Ecological Space: Theoretical Basis and Conceptual Framework. Land.
https://ideas.repec.org/a/gam/jlands/v11y2022i3p345-d759100.html
- Liu, Y. (2020), the basic theory and methodology of rural revitalization planning in China. Acta Geographica Sinica. 75(6), 1120–1133.
https://www.geog.com.cn/EN/10.11821/dlxb202006002
- Liu, Y., Lu, S., & Chen, Y. (2013). Spatio-temporal change of urban–rural equalized development patterns in China and its driving factors. Journal of Rural Studies, 32, 320–330. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2013.08.004
- Llorent-Bedmar, V., Palma, V. C. C. D., & Navarro-Granados, M. (2021). The rural exodus of young people from empty Spain. Socio-educational aspects. Journal of Rural Studies, 82, 303-314.
https://www.iamm.ciheam.org/ress_doc/opac_css/index.php?lvl=notice_display&id=43578
- Lombardi, M., Lopolito, A., Andriano, A. M., Prosperi, M., Stasi, A., & Iannuzzi, E. (2020). Network impact of social innovation initiatives in marginalised rural communities. Social Networks, 63, 11-20.
- https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S037887332030023X
- Lysgard, H. K. (2019). The assemblage of culture-led policies in small towns and rural communities, Journal of Geoforum, 101: 10-17.
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0016718519300582
- Phillipson, J., Tiwasing, P., Gorton, M., Maioli, S., Newbery, R., & Turner, R. (2019). Shining a spotlight on small rural businesses: How does their performance compare with urban?, Journal of Rural Studies, 68, 230-239.
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0743016717312548
- Radulescu, C., Constantin, F., Bontoi, T., & Ionela, N. E. Ţ. A. (2008). The Research Networks–A Necessity for Rural Area
https://ideas.repec.org/a/iag/reviea/v5y2008i1-2p76-83.html
- United Nations. (2017). The sustainable development goals report 2017. The Sustainable Development Goals Report 2017. Vol. 2016, 1–56. https://doi.org/10.18356/ 4d038e1e-en
- Vaishar, A., Sťastná, M., Zapletalová, J., & Nováková, E.(2020). Is the European countryside depopulating? Case study Moravia. Journal of Rural Studies, 80, 567-577.
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S074301672030601X
- Van Leeuwen, E. S. (2018). Urban-rural interactions: more important than ever. Wageningen University & Research.
https://research.wur.nl/en/publications/urban-rural-interactions-more-important-than-ever
- Yu, A., Wu, Y., Zheng, B., Zhang, X., Shen, L. (2014). Identifying Risk Factors of Urban-Rural Conflict in Urbanization: A Case of China. Journal of Habitat International, Vol. 44, No. 37, PP.2248-2260.
https://jrur.ut.ac.ir/m/article_78292.html
- Zhang, Y., Zhang J. (2022). Exploring Regional Innovation Growth through A Network Approach: A Case Study of the Yangtze River Delta Region, China. Chinese Geographical Science, 32(1): 16−30.
https://www.researchgate.net/publication/357679919_Exploring_Regional_Innovation_Growth_Through_A_Network_Approach_A_Case_Study_of_the_Yangtze_River_Delta_Region_China