محرک‌ها و پیامدهای انقباض شهری و روستایی در شهرستان بستان آباد

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
2 استاد برنامه ریزی شهری و منطقه ای، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3 دانشیار سنجش از دور، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
چکیده
پدیده انقباض شهری، به‌عنوان یک موضوع جهانی، تغییرات الگوهای جمعیتی را تحت‌تأثیر خود قرار می‌دهد. اولین علامت اصلی انقباض شهری، کاهش جمعیت شهر است که از علت­ها و محرک­­های مختلف اقتصادی، اجتماعی، زیست­محیطی و سیاسی تأثیر می­پذیرد. انقباض در هر سطحی که رخ دهد، اعم از ملی، منطقه ­ای، شهری و روستایی، تأثیرات عمیقی در ابعاد مختلف بر ساختارهای فیزیکی و غیرفیزیکی آن سکونتگاه به‌جای میگذارد. امروزه با توجه به معضلات اقتصادی و جمعیتی که ایران با آن رو­به ­رو است، کاهش نرخ رشد جمعیت به موضوعی مهم تبدیل شده است. بااین‌حال روند کاهش جمعیت در برخی نقاط شدیدتر است؛ به‌طوریکه نرخ رشد جمعیت به تدریج منفی شده و آن منطقه جاذبه ­های کافی را برای حفظ ساکنین و جذب مهاجرین جدید از دست می‌دهد. بر اساس مطالعات، شهرستان بستان ­آباد طی سالهای 1375 تا 1395، همواره با کاهش جمعیت و انقباض مواجه بوده است. تحقیق حاضر با روش کمی و با بررسی آمار و تغییرات کاربری اراضی شهرستان در این سال­ها با استفاده از روش پردازش شیءگرا انجام‌شده است. سپس ارتباط بین مؤلفه ­های مورد مطالعه با استفاده از تابع یادگیری ماشین جنگل تصادفی بررسی‌شده است. براساس یافته ­های پژوهش، انقباض شهرستان بستان‌آباد مرتبط با انقباض روستایی بوده و جمعیت روستایی آن همواره کاهش یافته است. این معضل که با افزایش مهاجرت به خارج از شهرستان و پیری جمعیت همراه بوده، باعث کاهش سطح زیرکشت در شهرستان شده است و در صورت ادامه یافتن می‌تواند آسیب­های جدی­تری را به این شهرستان وارد کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1. آقایاری هیر،م.، کریم زاده، ح.، محسن زاده، م. (1401). مقایسة وضعیت امنیت غذایی خانوارهای روستایی شهرستان های هریس و بستان آباد با استفاده از روش FGIS. جغرافیا و برنامه ریزی محیطی،4، 33-88.
2. افراخته، حسن، و آقایی زاده، اسماعیل. (1390). مهاجرت روستایی در ایران و استیلای عوامل رکودی نمونه موردی - شهرستان بندرانزلی. مسکن و محیط روستا، 30(133)، 71-84. SID. https://sid.ir/paper/186125/fa
3. امیری، ‌ابوالفضل. (1395). نفوذ و تحدید جمعیتی جمهوری اسلامی ایران. مطالعات عملیات روانی 44.11: 83-107.‎
4. طرح آمایش استان آذربایجان شرقی (1388)
5. محمدزاده آلاجوجه. (1395). مدلسازی اثرات خشکی دریاچه ارومیه بر روند گسترش شوری اراضی حاشیه شرقی، با پردازش شی ءگرای تصاویر ماهواره‌ای. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی دانشگاه تبریز.
6. Gao, Z., Wang, S., & Gu, J. (2021). Identification and mechanisms of regional urban shrinkage: A case study of Wuhan city in the heart of rapidly growing China. Journal of Urban Planning and Development, 147(1), 05020033.
7. Haase, A., Rink, D., Grossmann, K., Bernt, M., & Mykhnenko, V. (2014). Conceptualizing urban shrinkage. Environment and Planning A, 46(7), 1519-1534.
8. Jin, S. T., & Sui, D. Z. (2021). Do central state interventions cause urban shrinkage in China?. Journal of Urban Affairs, 43(9), 1310-1329.
9. Kennard, Nicole & Bamford, Robert. (2020). Urban Agriculture: Opportunities and Challenges for Sustainable Development. 10.1007/978-3-319-696 Guanghua 26-3_102-1.
10. Pallagst, K. (2009). Shrinking cities in the United States of America. The future of shrinking cities: Problems, patterns strategies of urban transformation in a global context, 81-88.