تحلیل میزان تاب‌آوری روستائیان کشاورز در راستای مدیریت خشکسالی مطالعه موردی: روستائیان کشاورز دهستان سی ریز

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشیار، گروه جغرافیا، دانشگاه تربیت مدرس
2 استاد، گروه جغرافیا، دانشگاه تربیت مدرس
3 3. کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه تربیت مدرس
چکیده
با توجه به تغییرات اقلیمی در دهۀ اخیر، تاب‌آوری در زمان مخاطرات مورد توجه محققان قرار گرفته است. هدف پژوهش حاضر، تحلیل میزان تاب‌آوری روستاییان کشاورز در راستای مدیریت خشک‌سالی و کاهش خسارات واردۀ آن به جامعۀ بهره‌بردار روستایی است، پس از بررسی‌های متعدد در حوزۀ نظری تاب‌آوری و بررسی ابعادی که بیان‌کنندۀ تاب‌آوری بودند برای سنجش میزان تاب‌آوری از ترکیب مدل مکانی کاتر و مدل اجتماع‌محور استفاده شد که به ابعاد تاب‌آوری و نقش کلیدی جوامع محلی اشاره دارد و ابعاد اجتماعی، نهادی، اقتصادی، کالبدی و اکولوژیکی به‌عنوان ابعادی کلی که تبیین‌کنندۀ تاب‌آوری هستند، انتخاب شد. روش پژوهش به‌صورت کمی ـ پیمایشی است و از روش‌های توصیفی، تحلیل و هم‌بستگی استفاده‌ شده است. بدین منظور، شش روستا از دهستان سی ریز در شمال استان کرمان که در وضعیت خشک‌سالی شدید قرار دارند، انتخاب شد. روش نمونه‌گیری در این تحقیق تصادفی ساده است و با 286 نفر از سرپرستان خانوار روستایی از طریق پرسش‌نامه‌های ساخت‌یافته مصاحبه شده است. داده‌های به‌دست آمده با استفاده از آزمون T تک‌نمونه‌ای و ضریب هم‌بستگی پیرسن تحلیل شد. نتایج پژوهش بر ضعیف بودن تاب‌آوری در تمامی ابعاد در این شش روستا تأکید دارد و اثرات خشک‌سالی را در این روستاها تشدید کرده و موجب خسارات بسیاری به روستاییان و به‌طور مشخص کشاورزان شده است.


کلیدواژه‌ها

موضوعات


جلالی، تارا، فالحی، علیرضا و گلکار، کوروش، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی،(1392) ،بازسازی تابآوری پس از زلزله 1382 بم از دیدگاه طراحان شهری
پرورش، زهرا، پایان نامه کارشناسی ارشد، پایان نامه کارشناسی ارشد،(1392) ،دانشگاه شهید بهشتی.
حافظ نیا، محمدرضا (1380). مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، انتشارات سمت.
حجازی زاده، زهرا و جوی زاده، سعید (1389). مقدمه‌ای برخشکسالی نمایه‌های آن، سمت، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی، تهران ، جلد اول.
رضایی، محمدرضا، رفیعیان، مجتبی (۱۳۹۱)، مدرس علوم انسانی - برنامه‌ریزی و آمایش فضا، تحلیلی بر مفهوم و چارچوب‌های مفهومی تاب‌آوری در برابر سوانح طبیعی
رفیعیان، مجتبی؛ رضایی، محمدرضا؛ عسگری، علی؛ پرهیزگار، اکبر؛ و شایان، سیاوش (1389)، تبیین مفهوم تاب‌آوری و شاخص سازی آن در مدیریت سوانح اجتماع‌محور (CBDM)، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان کرمان (1390)، سالنامه آماری استان کرمان
سازمان هواشناسی استان کرمان 1360-1395، گزارشات و آمار بارندگی و دما
شرفی، لیدا؛ و زرافشانی، کیومرث (1389). سنجش آسیب پذیری اقتصادی و اجتماعی کشاورزان در برابر خشکسالی، مطالعه موردی، گندمکاران شهرستان های کرمانشاه، صحنه و روانسر.پژوهش های روستایی. شماره 4. زمستان.
کرمی، عزت الله (1388). مدیریت خشکسالی و نقش نظام دانش و اطلاعات.مجموعه مقالات همایش ملی مسائل و راهکارهای مقابله با خشکسالی، شیراز.
موسوی، سیدمحمد (1392). طراحی الگوی تاب آوری معیشتی مناطق روستایی در شرایط خشکسالی (مطالعه موردی فعالیت های کشاورزی در روستاهای اصفهان)، رساله دکتری دانشگاه تربیت مدرس.
Cutter, S.L., Barnes, L., Berry, M., Burton, C., Evans, E., Tate, E., and Webb, J. (2008). A place-based model for understanding community resilience to natural disasters. Global environmental change, 18(4): 598-606.
Cutter, S.L., Burton, C.G., and Emrich, C.T. (2010). Disaster resilience indicators for benchmarking baseline conditions, Journal of Homeland Security and Emergency Management, 7(1): 235–239
Cutter, S.L., Ahearn, J.A., Amadei, B., Crawford, P., Eide, E.A., Galloway, G.E., Goodchild, M.F., Kunreuther, H.C., Li-Vollmer, M., Schoch-Spana, M., and Scrimshaw, S.C. (2013). Disaster resilience: A national imperative. Environment: Science and Policy for Sustainable Development, 55(2), pp.25-29.
Downing, T. E., and Bakker, K. (1998). Drought Discourse and vulnerability. Environmental Change unit, University of oxford, oxford OX 13 TB, UK.
Mandin, P. (2007). Commentary-Ethics and Reflecting Processes. Journal of Social Work Practice, 21(2): 235-238.
Manyena, Siambabala Bernard,2006, The concept of resilience revisited, Disasters, 2006, 30(4): 433−450. © The Author(s). Journal compilation © Overseas Development Institute, 2006
Manyena, S.B. (2006). The concept of resilience revisited. Disasters, 30(4): 434-450.
Smit, B. and Wandel, J. (2006). Adaptation, adaptive capacity and vulnerability. Global environmental change, 16(3): 282-292.
UN/ ISDR. (2004). Living with Risk: A global review of disaster reductionInitiatives, Preliminary Version Prepared as An Interagency Effort Coordinatedby the ISDR Secretariat, Geneva, Switzerland.
Wilhite, D. (1997). Improving Drought Management in the west: The Role of Mitigation and Preparedness. US Government Documents, National Technical Information Services.
Wilhite, D.A., Svoboda, M. D., and Hayes, M. J. (2007). Understanding the complex impacts of drought: a key enhancing drought mitigation and preparedness. Water resource management, 21, 763-774.
Zhou, H., Wang, J.A., Wan, J., and Jia, H. (2010). Resilience to natural hazards: a geographic perspective. Natural hazards, 53(1): 21-41.