ارزیابی تطبیقی نظام برنامه‌ریزی و برنامه‌ریزی فضایی ایران با مصر، عربستان، ترکیه و مالزی

نوع مقاله : پژوهشی کیفی

نویسندگان
1 هیات علمی دانشگاه هنر اسلامی تبریز
2 استاد دانشگاه تربیت مدرس
3 دانشجوی دکتری شهرسازی اسلامی دانشگاه هنر اسلامی تبریز
چکیده
روش تحقیق در این پژوهش کیفی از نوع توصیفی –تحلیلی و مبتنی بر مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای بوده است که با قیاس تطبیقی تکمیل گردید.ابتدا مؤلفه‌های تجربه شده بین‌المللی در دانش ارزیابی تطبیقی شناسایی‌شده و سپس مبتنی بر شرایط ایران و چهار کشور مسلمان دیگر مؤلفه‌های 7 گانه و 4 گانه در ابعاد "محتوایی" و" رویه‌ای" برای مفاهیم "برنامه‌ریزی" و "برنامه‌ریزی فضایی" تدوین‌شده و قیاس تطبیقی برای وضعیت 5 کشور صورت پذیرفت.

بر اساس یافته‌ها در حوزه نظری (اسنادی- محتوایی) نظام برنامه‌ریزی کلان اغلب کشورهای موردبررسی مشابه هم و نیز همسو با کشورهای پیشرفته‌تر صنعتی با شدت و ضعف‌های مختصری بوده ولیکن در حوزه عمل (رویه-نتیجه) تفاوت‌های موجود بسیار محسوس بوده‌اند. این وضعیت در برنامه‌ریزی فضایی این کشورها ضعیف‌تر از برنامه‌ریزی کلان آن‌ها بوده است.

یافته‌های نهایی نشان دادند که در" نظام برنامه‌ریزی کلان "، تمام کشورها دارای افق برنامه‌ریزی مداوم با دوره‌های مشخص، رویکرد غالب اقتصادی، مشارکت‌پذیری پایین و شریعت پذیری گفتمانی قوی ولی اجرایی ضعیف بوده‌اند.در "نظام برنامه‌ریزی فضایی" ،ایران در مؤلفه‌های سطوح سلسله‌مراتبی برنامه‌ریزی ، رویکرد و مکانیسم برنامه‌ریزی فضایی،و ساختار سازمانی مشابه 4 کشور دیگر و در مؤلفه سیستم اجرا- کنترل -نظارت عقب‌تر از 4 کشور هم‌وزن خود بوده است ، درمجموع مالزی در غالب معیارها و سپس ترکیه پیش‌تر از ایران، مصر و عربستان بوده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- برادران شرکا، حمیدرضا (1386)، شاخص‌های اصلی و جایگاه جهانی ترکیه در سال 2023 میلادی، مرکز تحقیقات استراتژیک، معاونت پژوهش‌های اقتصادی، مجمع تشخیص مصلحت نظام.
- برادران شرکا، حمیدرضا (1387)، چشم‌انداز استراتژیک ترکیه، پژوهشکده مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، تهران.
- توفیق، فیروز (1386)، برنامه‌ریزی در ایران و چشم‌انداز آینده آن، موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی، 1386
- جعفر زاده، اسماعیل و آتش‌بار توحید (1391)، مجموعه مطالعات الگوی مطلوب برنامه‌ریزی در ایران (4) برنامه‌ریزی توسعه در مالزی، مرکز پژوهش‌ها مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات برنامه‌وبودجه (گروه برنامه).
- حافظ نیا، محمدرضا، قادری حاجته، مصطفی، احمدی پور، زهرا، رکن‌الدین، افتخاری، عبدالرضا و گوهری، محمد،1393، «طراحی الگوی سنجش عدالت فضایی، مطالعه موردی: ایران، برنامه‌ریزی و آمایش فضا»، دوره نوزدهم، شماره 1.
- حسین زاده دلیر کریم و همکاران (1390)، «درآمدی بر رویکرد جدید استراتژی توسعه شهری (cds) در فرایند برنامه‌ریزی شهری با تأکید بر چالش‌های فراروی طرح‌های جامع در ایران»، فضای جغرافیایی، دوره 11, شماره 36; از صفحه 173 تا صفحه 209.
- دانش پور، زهره (1387) درآمدی بر نظریه‌های برنامه‌ریزی با تأکید ویژه‌بر برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی.
- رحیمی، حجت اله،1394، «رویکرد پژوهش در عمل فضایی: تعادل میان‌مقیاسی روابط قدرت، دانش و تصمیم‌گیری در برنامه‌ریزی فضایی راهبردی، برنامه‌ریزی و آمایش فضا»، دوره نوزدهم، شماره 1
- روحانی، حسن (1388)، آشنایی با کشورهای اسلامی، جلد: ۱. نشر مشعر. تهران.
- زرین پناه، نریمان (۱۳۸۹)، پایان‌نامه بررسی تطبیقی نظام شهرسازی ایران و انگلستان؛ با تأکید بر تحولات اخیر در فرایند تهیه طرح‌های توسعه شهری، استاد راهنما دکتر ناصر برکپور، دانشگاه هنر.
- سازمان توسعه تجارت ایران (1387)، شناسایی پتانسیل‌های صادراتی ج.ا.ا به مصر، دفتر بازرگانی کشورهای عربی- آفریقایی- پیلتن.
- سازمان توسعه تجارت ایران (1391)، رایزنی بازرگانی سفارت جمهوری اسلامی ایران- آنکارا، مدیریت روابط اقتصادی و تجاری در کشور ترکیه.
- صرافی،مظفر، نجاتی، ناصر(1392)، رویکرد نو منطقه‌گرایی در راستای ارتقای نظام مدیریت توسعه فضایی ایران ، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره ۴۶، شماره ۴، زمستان ۱۳۹۳
- صفر زاده، اسماعیل (1391)، مجموعه مطالعات الگوی مطلوب برنامه‌ریزی برای ایران (6) روند برنامه‌ریزی توسعه در ترکیه، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
- صفوی، سید حمزه (1394)، ترکیه: مجموعه کشورهای اسلامی، انتشارات موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام و جهاد دانشگاهی.
- صفوی، سید حمزه (1394)، عربستان: مجموعه کشورهای اسلامی، انتشارات موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام و جهاد دانشگاهی.
- صفوی، سید حمزه (1394)، مالزی: مجموعه کشورهای اسلامی، انتشارات موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام و جهاد دانشگاهی.
- صفوی، سید حمزه (1394)، مصر: مجموعه کشورهای اسلامی، انتشارات موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام و جهاد دانشگاهی.
- محمودی، سعید و همکاران (1387)، آشنایی با مفهوم برنامه‌ریزی، سایت آفتاب.
- مسعودی، فریبرز (1386)، توسعه اقتصادی ترکیه پشت ویترین، اعتماد ملی، شماره 604.
- موسسه آینده‌پژوهی جهان اسلام (2014)، اقتصاد مالزی.
- نامغ، پرویز، (1386)، مبانی مدیریت دولتی، نشر هستان.
- نایت انوار الگر و تاشین یومرالیوگلو (2014)، ارزیابی کاربرد برنامه‌های توسعه در ترکیه.
- نشست اندیشه راهبردی (1391) نقشه راه تدوین و طراحی الگوی اسلامی ایران پیشرفت، جلد 2، دبیرخانه کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت.
- نصیری، عبدالله (١٣٨۶) آشنایی با عربستان. نشر مشعر. تهران.
- ولک، وارت، آوستن (1373)، نظریه ادبیات، ترجمه ضیاء موحد و پرویز مهاجر، تهران، علمی و فرهنگی.
-Alexander, e. R. (1981). If planning isn't everything, maybe it's something. Town planning review, 52(2), 131.‌
- Al-rushaid, w. (2010) »strengthening of national capacities for national development strategies and their management: an evaluation of undp's contribution, country study—saudi arabia«evaluation office, united nations development programme
- Ben-hamouche, m. (2009). »complexity of urban fabric in traditional muslim cities: importing old wisdom to present cities«. Urban design international, 14(1), 22-35.‌
- Connell, r. (2007). »southern theory: the global dynamics of knowledge in social science. Allen & unwin.‌
- Cullingworth, j. B , vincent nadin, “town and country planning in the uk, routledge,14th ed.,2006
- Dariah, a. R., mulyaningsih, h. D., & tresna, y. R. (2014). Development planning in islamic perspective: new structure based on indonesia experiences. International proceedings of economics development and research, 73, 67.
- Ibrahim Hegazy (2010)‌, Strategic Environmental Assessment and Urban Planning in Egypt,University of Liverpool , Thesis for the degree of Doctor of Philosophy
- egypt vision 2030, cabinet of ministers of arab republic of egypt, 2015 , sdsegypt2030.com
-Galbraith .s , “comparative planning systems”, research and library service,2007
- Gokcen kilinc & other’s, »planning ethic at local level«. Academic research report, 2009.
- Healey, patsy (2004), »the treatment of space and place in the new strategic spatial planning in europe«, volume 28, issue 1
- Http://www.citypopulation.de/turkey-rbc20
- Http://www.justice.gov.tr/. "turkey districts".
- Https://fa.tradingeconomics.com/egypt/indicators
- Https://fa.tradingeconomics.com/malaysia/indicators
- Https://www.ezilon.com/maps/
-saudi vision 2030, government of saudi arabia,2016 https://vision2030.gov.sa
- malaysia vision 2020, prime ministre's office, 1990 , http://www.wawasan2020.com
- mccallum, d. (1975).»comparative study in planning«. Town planning review, 46(2), 157-164.
- Ministry of justice (2014) general structure of turkish public administration, http://www.justice.gov.tr/. "turkey districts".
- Monthly bulletin of statistics online". Un. Retrieved 2010-06-24.
- Panagiotis getimis (2012) comparing spatial planning systems and planning cultures in europe. The need for a muiti-scalar approach, planning practice and research, 27:1,25-40.
- - Safee, f. A., yunos, m. Y. M., isa, n. K. M., kamil, s. M., & hussain, m. A. (2016). Principle of islamic neighborhood planning in order to create a better neighborhood community. Research journal of fisheries and hydrobiology, 11(3), 218-222.‌
- Safee, fatimatul azadiah, et al. »principle of islamic neighborhood planning in order to create a better neighborhood community.« research journal of fisheries and hydrobiology 11.3 (2016): 218-222.‌
- Thomas david & et al. (1983). »flexibility and commitment in planning: a comparative study of local planning and development in the netherlands and england«. The hague: martinus nijhoff.
-turkey’s strategic vision 2023 project , under the auspices of the presidency of the republic of turkey, www.tsv2023.org,2013
- Zahid, z. H. (1995). »urban planning in saudi arabia with special reference to the nitag omrani programme«. Unpublished ph.d. Thesis, department of geography, university of durham, uk