واکاوی تعیین مناسب‌ترین مناطق برداشت آب شرب (مطالعه موردی: حوزه آبخیز دشت بجستان)

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
دانشگاه یزد
چکیده
آب از منابع محدود و طبیعی که برای بقای انسان ضروری است. در بین منابع آبی، آب‌های زیرزمینی برای انواع فعالیت‌های انسانی از منابع ارزشمند محسوب می‌شود. درحوزه آبخیز دشت بجستان بهره‌برداری از منابع آب شرب به دلیل مشکلات عمده‌ای که در منطقه به لحاظ پایین بودن مقدار نزولات جوی و بالابودن میزان هدایت الکتریکی وجود دارد، بیشتر توسط چاه‌ها صورت می‌پذیرد. هدف از انجام این پژوهش پهنه‌بندی پارامترهای کیفی شرب آب‌های زیرزمینی دشت بجستان براساس طبقه‌بندی‌های استاندارد شولر و تهیه نقشه‌های کیفیت آب شرب و سپس روندیابی تغییرات کیفیت آب زیرزمینی از نظر پارامترهای مؤثر بر کیفیت آب شرب و نیز تعیین مناسب‌ترین نقاط براساس اطلاعات موجود در سطح منطقه است. ابتدا پهنه‌بندی پارامترهای شرب طی یک دوره 8 ساله با درنظر گرفتن بهترین روش درون‌یابی انجام شد و مساحت طبقات به دست آمد. در مرحله بعد، اقدام به بررسی تغییرات روند کیفی آب شرب طی دو دوره 4 ساله شد و درنهایت براساس روش پدافند غیرعامل محل‌های مناسب برداشت آب شرب براساس مقادیر مجاز TDS مشخص شد. نتایج نشان داد بهترین روش درون‌‌یابی برای پارامترهای کیفی آب، تخمین‌گر آماری (IDW) بود، همچنین در دشت بجستان 5/26 درصد از منطقه در کلاس نامناسب، 66 درصد دارای کیفیت نامطبوع و تنها 7 درصد از منطقه دارای کیفیتی متوسط از نظر شرب است. در انتها مکان‌های مناسب از نظر شرب تعیین شد؛ این مکان‌ها در اصل محل‌های برداشت آب جهت کشاورزی است و پیشنهاد می‌شود این چاه‌ها پلمپ شده و در موارد اضطراری به منظور شرب مورد استفاده قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1) اوسطی، خ؛ سلاجقه، ع؛ آرخی، ص؛ (1390). تغییرات مکانی میزان نیترات در آب های زیرزمینی با استفاده از زمین آمار(مطالعه موردی: دشت کردان): نشریه مرتع و آبخیزداری، مجله منابع طبیعی ایران، دوره 65، شماره 4، صفحات 472-461.
2) پور مقدس، ح (1380). بررسی کیفیت آب های زیرزمینی منطقه لنجانات اصفهان، مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی تهران، دوره اول، شماره چهارم، صفحه 32.
3) حاجی هاشمی جزی، محمدرضا؛ آتشگاهی، مجید؛ حمیدیان، امیرحسین(1388). برآورد مکانی مولفه‌های کیفی آب زیرزمینی با استفاده از روش‌های زمین آمار(مطالعه موردی: دشت گلپایگان): نشریه محیط زیست طبیعی، مجله منابع طبیعی ایران، دوره‌ی 63، شماره‌ی 4، صفحات 357-347.
4) رزار، م؛ سعادتی، ن؛ (1384). بررسی کیفی آب رودخانه ها با استفاده از شاخص های کیفیت آب ( مطالعه موردی: بازه ایدنک-بهبهان رودخانه مارون ): مجموعه مقالات هفتمین سمینار بین المللی مهندسی روخانه، اهواز.
5) رستمی خلج، م؛ محسنی ساروی، م؛ خلیقی سیگارودی، ش؛ سلمانی، ح (1390). بررسی توزیع مکانی برخی از آلاینده های فیزیکوشیمیایی آب زیرزمینی شهر مشهد با استفاده از روش های زمین آماری. نشریه مرتع و آبخیزداری، مجله منابع طبیعی ایران، دوره 65، شماره یک، صفحات60-49.
6) سلاجقه، س؛ خراسانی، ن؛ میرسید حسینی، ح؛ زاهدی امیری، ق؛ (1391). توزیع مکانى کیفیت آب زیرزمینى با استفاده از روش هاى زمین آمار (مطالعه موردى شهرکرج): نشریه پژوهش های آبخیزداری(پژوهش و سازندگی)، شماره 100.
7) شیخ گودرزی، م؛ موسوی، س.ح؛ خراسانی، ن؛(1390). شبیه سازی تغییرات مکانی در ویژگی های کیفی آب های زیرزمینی با روش های زمین آمار(مطالعه موردی: دشت تهران-کرج): نشریه محیط زیست طبیعی، مجله منابع طبیعی ایران، دوره 65، شماره یک، صفحات 93-83.
8) علیزاده، امین ( 1385 ). هیدرولوژی کاربردی: انتشارات آستان قدس رضوی.
9) غفوری، وحید؛ ملک‌پور، نصرت االله؛ مردانی، امین(1389). ارزیابی زمین آماری کیفیت آب زیرزمینی دشت داراب استان فارس: مجله حفاظت منابع آب و خاک، سال اول، شماره‌ی 2.
10) کردوانی، پرویز(1374). ارزیابی روند کیفی آب‌های زیرزمینی و تاثیر آن بر بیابانزایی: پایان نامه کارشناسی ارشد، صفحه 150.
11) محمدی، م؛ محمدی قلعه نی، م؛ ابراهیمی، ک؛ (1389). تغییرات زمانی و مکانی کیفیت آب زیرزمینی دشت قزوین. مجله پژوهش آب ایران، سال پنجم، شماره هشتم، صفحات 52-41.
12) مزارعی، س؛ حسینی، س.ز؛ المدرسی، س.ع؛ (1392). مقایسه دقت روش‌های مختلف زمین‌آمار در ارزیابی کیفیت منابع آب‌زیرزمینی برای استفاده‌های کشاورزی (مطالعه موردی:آبخوان دشت بهبهان): مجله مدیریت آب در مناطق خشک، سال اول، شماره چهارم، صفحه 36.
13) مهدوی، م؛ 1381. هیدرولوژی کاربردی، جلد اول. انتشارات دانشگاه تهران، صفحه 364.
14) نخعی، م؛ ودیعتی، م؛ (1390). ارزیابی کیفیت آب شرب دشت درگز با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی. مجله پژوهش آب ایران، سال ششم، شماره یازدهم، صفحات121-115.
15) نشریه 522 معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور، معاونت نظارت راهبردی، دفتر نظام فنی اجرایی، وزارت نیرو، 1388).
16) Lee,J.S; Ko,K.S; Kim,T.K; Kim,J; Seong-Hyun Cho,S;2003. Analysis of the effect of geology, soil properties, and land use on groundwater quality using multivariate statistical and GIS methods. Chineses Journal of Geochemistry. Vol. 25 (Suppl.)
17) Machiwala,D; K. Jhab,M; 2015. Identifying sources of groundwatercontamination in a hard-rock aquifer systemusing multivariate statistical analyses andGIS-based geostatistical modeling techniques. Journal of Hydrology: Regional Studies.No:1, page:31.
18) Marko.K; S.Alamri.N; M. M. Elfeki,A; 2013. Geostatistical analysis using GIS for mapping groundwaterquality: case study in the recharge area ofWadi Usfan, western Saudi Arabia, Arab J Geosci.
19) Pardo-Igúzquiza, E; Chica-Olmo, M; Luque-Espinar, Juan A; Rodríguez-Galiano, V;2015. Compositional cokriging for mapping the probability risk of groundwater contamination by nitrates. Science of The Total Environment, Volume 532, 1 November 2015, Pages 162–175.
20) Sainato,C; Galindo,G, Pomposiello,C; Malleville,H ;De Abelleyra,D ; Losinno,B; 2003. Electrical conductivity and depth of groundwater at the Pergamino zone (Buenos Aires Province, Argentina) through vertical electrical soundings and geostatistical analysis. Journal of South American Earth Sciences .No;16 (2003).pages: 177-186.
21) Sheikhy Narany,T; Firuz Ramli,M; Zaharin Aris,A; Azmin Sulaiman,W.N; Juahir,H; and Kazem Fakharian,K;2014. Identification of the Hydrogeochemical Processes in Groundwater Using Classic Integrated Geochemical Methods and Geostatistical Techniques, in Amol-Babol Plain, Iran. Hindawi Publishing Corporation.The Scientific World Journal. Volume 2014. Page:15.