شناسایی و تحلیل تأثیر پارامترهای اقلیمی و شاخص‌های اقلیم‌شناسی کشاورزی بر مراحل مختلف فنولوژی گندم دیم در استان کردستان

نویسندگان
1 دانشگاه تربیت مدرس
2 دانشگاه هرمزگان
3 دانشگاه تهران
4 دانشگاه خوارزمی
چکیده
در این مطالعه، اثر شاخص های هواشناسی کشاورزی و پارامترهای اقلیمی را بر عمل کرد محصول گندم دیم در استان کردستان شناسایی کرده ایم. به این منظور، همبستگی داده های مربوط به عمل کرد محصول گندم دیم و شش شاخص هواشناسی کشاورزی (مجموع اختلاف دمای حداکثر و حداقل روزانه[1]، مجموع درجه روزهای رشد[2]، مجموع واحدهای حرارتی- آفتابی[3]، مجموع واحدهای حرارتی- نوری[4]، مجموع کمبود فشار بخار آب[5]، میانگین تبخیر و تعرق[6]) و نیز یازده عنصر اقلیمی (میانگین حداکثر و حداقل دمای روزانه، میانگین دمای روزانه، مجموع بارش و تعداد روزهای بارانی، مجموع میزان ساعت های آفتابی واقعی، میانگین روزانه رطوبت نسبی، کمترین و بیشترین دمای ثبت شدۀ روزانه، میانگین سرعت و حداکثر سرعت ثبت شده باد رادر شش مرحلۀ فنولوژیکی رشد گیاه، از کاشت تا برداشت، استخراج کرده ایم. نتایج این تحقیق نشان می دهد که در نخستین مرحله فنولوژیکی، یعنی مرحله کاشت تا سه برگی شدن (شانزدهم مهر تا شانزدهم آبان)، عامل دما؛ در دومین مرحله فنولوژیکی، یعنی مرحله رشد اولیه قبل از مرحله خواب (هفده آبان تا 21آذر)، عامل بارش؛ در سومین مرحله فنولوژیکی، یعنی مرحله خواب (22 آذر تا 25اسفند)، نوسان‏های دمایی؛ در پنجمین مرحله فنولوژیکی، یعنی مرحله زایشی (22 اردیبهشت تا بیست خرداد)، عامل رطوبت نسبی و حداقل مطلق دما؛ در ششمین مرحله فنولوژیکی یا مرحله رسیدگی (21 خرداد تا بیست تیر)، عامل رطوبت نسبی؛ در عمل کرد گندم دیم در استان کردستان تأثیر‏گذار بوده اند. در چهارمین مرحله فنولوژیکی، یعنی مرحله دوم رشد پس از خواب (26 اسفند تا 21 اردیبهشت)، هیچ کدام از عوامل یاد‏شده با میزان عمل کرد گندم دیم ارتباط معناداری نداشته اند. این مسئله نشان می دهد که گیاه، عناصر اقلیمی مورد نیاز برای رشد را از دوره های فنولوژیکی قبل کسب می کند و در این مرحله، به رشد خود ادامه می دهد.




E-mail: farajzam@modares.ac.ir * نویسنده مسؤول مقاله:
[1]. Temperature Difference (TD)


[2]. Growing Degree Days (GDD)


[3]. Heliothermal Units (HTU)


[4]. Photothermal Units (PTU)


[5]. Vapor Pressure Deficit (VPD)


[6]. Evapotranspiration (PET)

کلیدواژه‌ها


-        سرمدنیا، غلامحسین (1374). «اثر درجه حرارت نامناسب بر رشد و عمل کرد پنج رقم گندم پاییزه». مجله علوم کشاورزی ایران. ش2.
-    عزیزی، قاسم و داریوش یاراحمدی (1382). «بررسی ارتباط پارامترهای اقلیمی و عمل کرد گندم دیم با استفاده از مدل دگرسیونی: مطالعه موردی دشت سیلاخور». پژوهش های جغرافیایی. ش 44. صص 23 – 29.
-    فرج زاده، منوچهر و آذر زرین (1381). «مدل سازی میزان عمل کرد گندم دیم با توجه به معیارهای اقلیم شناسی کشاورزی در استان آذربایجان غربی». مدرس. صص77 – 96.
-    کمالی، غلامعلی و سعید بازگیر (1387). «پیش بینی عمل کرد گندم دیم با استفاده از شاخص های هواشناسی کشاورزی در برخی از مناطق غرب کشور». مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی. ش 2. صص 113 - 121.
-    محمدی، حسن مراد (1384). «تعیین تقویم مناسب کشت گندم دیم در استان ایلام با استفاده از شاخص شروع بارندگی». پژوهش‏های جغرافیایی. ش 51. صص 15-31.
-        وزارت جهاد کشاورزی (1388). آمارنامه کشاورزی. جلد1: محصولات زراعی. سال زراعی 1384-1385.
-   Allen, R. G, L.S Pereira, D. Raes  and M. Smith (2000). «Crop Evapotranspiration Guidelines for Computing Crop Water requirements». FAO Irrigation and Drainage Paper .No. 56.
-   Bazgeer, S, Gh. Kamali and A. Mortazavi (2007). «Wheat Yield Prediction through Agrometeorological Indices for Hamedan» Iran». Biaban Journal. 12. PP 33-38.
-   Bazgeer, S, GH.A. Kamali, A. Sedaghatkerdar and A. Moradi (2008). «Pre-Harvest Wheat Yield Prediction Using Agrometeorological Indices for Different Regions of KordestanProvince». Iran. Research Journal of Environmental Sciences. 2(4). PP 275-280.
-   Gilmore, E.C and J.S Rogers (1958). «Heat Units as a Method of Measuring Maturity in Corn». Agtonomy Journal. 50. PP 611-615.
-   Hodges, T and E. T Kanemasu) 1977(. «Modeling Daily Dry Matter Production of Winter Wheat». Agron. 69. PP 974-978.
-   Labus, M, P. G. Nielsen, R.L. Alawrence, R. Engeld and S. Long. (2002). «Wheat Yield Estimates Using Multi-temporal NDVI Satellite Imagery int». Journal of Remote Sensing. vol. 23 .no. 20.PP. 4169–4180.
-   Sastry, P.S.N.and N.V.K.Chkravarty (1982). Energy Summation Indices for Wheat Crop in India». Agric Met. 27. PP 45-48.
-   Thavaprakaash, N, R.  Jagannathan, K. Velayudham and L. Gurusamy (2007). «Seasonal Influence on Phenology and Accumulated Heat Units in Relation to Yield of Baby Corn». International Journal of Agricultural Research. 2(9). PP 826-831.
-   Qian, B, R.D.Jong, R. Warren., A. Chipanshi and H. Hill (2009). «Statistical Spring Wheat Yield Forecasting for the Canadian Prairie Provinces». Agricultural and Forest Meteorology 149. PP 1022–1031.
-   Norman, J (1979). «Modeling the Complete Crop Canopy». In; Modification of the Aerial Environment of the Crop. ASAE, St. Josephs, Michigan, USA. 538.
-   Reddy, T.Y and G.H.S, Reddi (2003). «Principles of Agronomy». Kalyani Pulishers.Ludhiana. PP 48-77.
-   Meena, R. P and A. K. Dahama (2004). «Crop Weather Relationship of Groundnut During Different Phenophases under Irrigated Condition of Western Rajasthan». Journal of Agromet 6. PP 25-32.
-   Nuttonson, M. R. Y (1955). «Wheat Climate Relationship and Use of Phenology in Ascertaining the Thermal and Photo-Thermal Requirement of Wheat». American Institute of Crop Ecology.WashingtonDC. 54-55.
-   Kramer, P.J (1997). Plant and Soil Water Relationship: A Modern Synthesis. Tata McGraw Hill Publishing Company.New Delhi. 296-345.
-   Rao, G (2003). Agricultural Meteorology. Director of Extention. Kerala Agricultural University. Thrissure.India. 48-70.
-   Mavi, H, S (1994). Introduction to Agrometeorology. Oxford & IBH Publication.Delhi.
-   Vittum, M.T, B.E. Dethier and R.C Lesser (1965). Estimating Growing Degree Days. Proc.Am.Soc.Hort.Sci 87, 449-452