1- استاد دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
2- دانشجوی دکترای برنامهریزی شهری و منطقهای، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
چکیده: (8114 مشاهده)
سنتها و سیستمهای برنامهریزی فضایی، فرایندهای توسعه در شهرها و مناطق و انگاشتهای برنامهریزی و تصمیمسازی همواره تحتتأثیر بسترها و پسزمینهی فرهنگیِ عاملانِ درگیر در فرایند برنامهریزی قرار دارند. علیرغم چرخش فرهنگی و بازشناخت روزافزون فرهنگ و تأکید صاحبنظران بر اهمیت آن، نظریههای برنامهریزی بهندرت از فرهنگ بهعنوان عاملی مهم برای تحلیل و قیاس اصول، اهداف، سیستمها و فرایندهای برنامهریزی یاد میکنند؛ از اینرو با علمِ به نقش فرهنگ در برنامهریزی فضایی، این مقاله با مروری انتقادی بر رهیافتهای پیشین و با بهکارگیری رهیافت نهادباوری عامل-مدار، مدل نظری برنامهریزی مبتنیبر فرهنگ را بهعنوان ابزاری بهمنظور بازجُست جنبههای فرهنگی برنامهریزی فضایی معرفی میکند؛ بهعبارتی هدف این مقاله ردیابی نقش فرهنگ در برنامهریزی فضایی و واکاوی این نقش با رهیافت نهادباوری عامل-مدار است. این پژوهش با معرفی مدل برنامهریزی مبتنیبر فرهنگ، رابطهی بین برنامهریزی و فرهنگ اجتماعی گستردهتر را تشریح کرده و لیکن تکمیل وَجه تبیینگر این مدل را در گِرو توجه بیشتر به تحلیل غنیتر چارچوبهای شناختی در برنامهریزی فضایی میداند. چارچوب انگاشتی پیشنهادی در این مقاله با ارائهی رهیافت نظری جدید دربردارندهی ابعادی ازجمله چارچوب شناختی برنامهریزان و نهادهای برنامهریزی، بستر نهادی، سیستم برنامهریزی، کدهای فرهنگی و باورها، ادراک و ارزشهای اجتماعی تأثیرگذار بر برنامهریزی است که به تبیین پدیدهی دیرپای فرهنگ و اثرات آن بر کاربستهای برنامهریزی فضایی و تحلیل و مقایسهی ویژگیهای خاص این کاربستها برمبنای مجموعهای سازگار از معیارها کمک میکند.
دریافت: 1394/12/25 | پذیرش: 1395/6/7 | انتشار: 1395/11/1