مطالعات و پژوهش ­های انجام یافته، کم و بیش بر نارسایی­های کارکردی مناطق آزاد در کشور ایران اذعان داشته­اند. از نگاه این مطالعه، ریشه نارسایی ­های کارکردی در منطقه آزاد مستتر در الگوهای فضایی فعالیت­های اقتصادی آن است. این مقاله در نظر دارد نارسایی­های کارکردی- فضایی و منطق شکل­ گیری آن در حوزه تجارت و بازرگانی منطقه آزاد ارس را با رویکردی انتقادی و با تأکید بر ابعاد و زوایای پنهان آن، مورد کشف و احصاء قرار دهد. گردآوری داده­ ها بر اساس روش کیفی و با استفاده از تکنیک مصاحبه ­های انجام یافته است. از روش تحلیل محتوای جهت­ دار یا هدایت شده برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و از روش گلوله ­برفی نیز جهت انتخاب نمونه­ ها استفاده گردید. تعیین میزان حجم نمونه نیز بر اساس روش اشباع نظری صورت گرفت. 
نتایج مقاله نشان می ­دهد که کارکرد و فضاهای حوزه تجارت و بازرگانی در منطقه آزاد ارس با نارسایی­ هایی عمده­ای همچون ضعف مدیریتی، اقتصاد ناسالم، عدم برون­گرایی و اقتصاد ناپایدار عجین شده است. شکل­گیری فضای ناسالم اقتصادی همچون قاچاق کالا، خرید و فروش پروانه و ... در این حوزه تؤام با تغییرات پی­درپی مدیریتی و تشدید سیستم بوروکراتیک، همه نشان از استفاده ابزاری از فضاهای این حوزه و ناپایداری اقتصاد منطقه بواسطه عملکردهای فضایی آن دارد. از این منظر و با روند موجود، به جای اینکه منطقه آزاد روزنه­ای برای خروج کشور از اقتصاد وابسته و ضعیف باشد، برعکس محلی برای یادگیری و تمرینِ خصیصه­ های چنین اقتصادی است. 

واژه‌های کلیدی: نارسایی‌های کارکردی، فضا، اقتصاد سیاسی رادیکال، منطقه آزاد ارس.

متن کامل [PDF 630 kb]   (1537 دریافت)