---

هدف مقاله تبیین نابرابریهای فضایی از نظر توسعه در استان خراسان رضوی است. ابتدا مدل مفهومی تحقیق با استفاده از ۳۶ شاخص اجتماعی و اقتصادی و زیر بنایی در سطح ۱۹ شهرستان ساخته و سپس شاخصها بدلیل اثرات متضاد، همسو و بدلیل مقیاسهای متفاوت، به منظور کاهش تفاوتها استاندارد شدند. نتایج حاصل از کاربرد مدل تحلیل عاملی منجر به شکل گیری ۵ عامل شد که دو عامل بیش از ۵۶% کل تغییرات واریانسها را تبیین و باقیمانده به دلیل تبیین کمتر از ۱۰% کل واریانس از مطالعه حذف شدند. با توجه به رابطه بین متغیرها (در سطح بالاتر از ۵/۰ و عاملها) ، این دو عامل به نامهای ۱- توسعه اجتماعی- اقتصادی و ۲- توسعه اقتصادی نامگذاری شدند. نتیجه­ی شاخصها برای شهرستانها محاسبه و در محور مختصات (X,Y) ترسیم شد که با ترکیب دو عامل فوق یک منطقه بندی جدیدی بدست آمد، و شهرستانها به ۵ گروه طبقه بندی شد. شهرستان مشهد یک گروه خاص پیشرو در برخورداری از عامل اول و کلات در پایین ترین سطح دسته بندی شدند. این الگو می تواند بعنوان مبنای برنامه­ریزی قرار گیرد تا علاوه بر تعیین فضاهای نابرابر،اولویت توسعه آنها را نیز به همراه شاخص های نیازمند به تقویت جهت توسعه تعیین نماید.  

---

امروزه کرویدورهای ارتباطی یکی از اجزای مهم اقتصاد ملی محسوب شده و ازطرف دیگر، به­دلیل نقش آن در تمرکز و توزیع جمعیت و فعالیت، نقش غیرقابل انکاری در شکل­گیری ساختار فضایی مناطق برعهده دارند؛ از این­رو، هدف این پژوهش، تحلیل نقش کریدورهای ارتباطی بر ساختار فضایی جمعیت و فعالیت (در اینجا صنعت و معدن) در استان خراسان رضوی است. روش تحقیق کمّی بوده و رویکرد آن توصیفی- تحلیلی است. به­منظور جمع­آوری داده­ها از شیوه­ی اسنادی و برای تحلیل داده­ها، از روش­های موران و رگرسیون وزنی جغرافیایی با  استفاده از نرم­افزار GeoDa و ArcGIS استفاده شده است. نتایج یافته­ها نشان می­دهد که بین تراکم شبکه­ی ارتباطی و ساختار فضایی جمعیت و فعالیت در استان رابطه­ی مستقیم و مثبتی وجود دارد. علاوه­بر این، یافته­ها نشان می­دهد که استان خراسان رضوی باوجود ظرفیت­های مختلف در فرایند توسعه­ی خود، از الگوی فضایی قطبی پیروی کرده و تمرکز شدید فعالیتی و جمعیتی در مرکز استان آشکارا به چشم می­خورد؛ بنابراین، ایجاد و تقویت کانون­های توسعه در محورهای اصلی ارتباطی می­تواند از شدت تمرکز آن کاسته و به تقویت تعادل فضایی آن کمک کند.