1- دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
2- مربی، گروه جغرافیای ژئومورفولوژی، دانشگاه آزاد اسلامی آباده، شیراز، ایران.
چکیده: (5955 مشاهده)
بررسی آثار مورفولوژیکی یخبندانهای کواترنر ایران موضوع مورد علاقه بسیاری از محققان بوده است که میتوان شروع آن را به ژاک دومرگان (1890م.) نسبت داد. در این میان ردیابی پارهای از پدیدهها سهلتر بوده و پارهای دیگر بهواسطه غیر محتملتر بودن آن کمتر مورد ارزیابی محققان قرار گرفته است. از آن جمله میتوان بهوجود آثار یخسارها یا کلاهکهای یخی اشاره کرد.
بررسی و تحلیل آمار اقلیمی ثبت شده فعلی در ایران از یکسو و وجود نقاط یا محلهایی که نسبت به نواحی مجاور از نظر برودتی تفاوتهای چشمگیری از خود نشان میدهند، سبب شد که نظر ژئومورفولوژیستها به این نقاط جلب شده و پراکندگی آنها در ایران مشخص شود. بدیهی است با توجه به تخمینهای دما و حرارت محیطی در گذشته، میتوان حدس زد که این نقاط در گذشته (در دورههای سرد) نسبت به نقاط مجاور از خود ویژگیهای برودتی بیشتری نشان میدادهاند و چنانچه از نظر توپوگرافی نسبتاً هموار و دمای آنها مشابه ارتفاعات براورد شود؛ در این صورت احتمال وجود کلاهکهای یخی در عصر یخبندان در آنها افزایش پیدا میکند.
لازم به ذکر است که این مقاله از یک طرح تحقیقاتی گرفته شده و با حمایت مالی وزارت نیرو به انجام رسیده است؛ همچنین با اتکا به روش رایت و تحلیل رقومی دادههای هواشناسی مضبوط نسبت به بازسازی شرایط دمایی در دوره سرد اقدام صورت گرفته است؛ سپس با تعیین گستره آن در ایران نسبت به ردیابی آثار یخسارهای محتمل در زاگرس اقدام شده است.
نتایج این پژوهش نشان میدهد، که آثار این پدیده در دشت نمدان فارس به استناد براوردهای اقلیمی شواهد مورفیک ارضی و پارهای شواهد رسوبی وجود دارد. بنابراین شایان ذکراست که با این روش، وجود آثار یک پهنه یخی (یخسار) برای اولین بار در ایران به اثبات میرسد.
دریافت: 1382/12/20 | پذیرش: 1383/11/21 | انتشار: 1389/2/1