تبیین نظری فضاهای نوظهور شهری و بازتاب فضایی آن در شهر تهران

نوع مقاله : پژوهشی کیفی

نویسندگان
1 دانشجوی دکتری، گروه جغرافیا، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
2 دانشیار گروه هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3 دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
چکیده
در چند دهه اخیر، در واکنش به خصوصی­سازی، امنیتی­سازی، اسلامی­سازی و افزایش کنترل در فضاهای عمومی شهری در بستر شهری تهران، مقاومت­های فضایی بسیاری صورت گرفته است. این­ها عمدتاً برآیند کنشگری گروه‌های به حاشیه رانده‌شده در فرآیند تولید فضا بوده­اند. بازتاب فضایی این مقاومت­های فضایی در شهر تهران به‌گونه­ای بوده است که به‌شیوه­ای مقطعی و ناپایدار، نظم فضایی حاکم بر شهر تهران را به چالش کشیده و تغییر در سازمان فضایی شهر را به این جدل­ها و تناقضات فضایی پیوند زده است. این پژوهش ازطریق مفهوم فضاهای نوظهور به‌دنبال تبیین نظری این مقاومت­های فضایی و شناخت مناسبات حاکم بر آن­ها است. ابتدا به‌شیوۀ تجربی، توزیع فضایی فضاهای نوظهور شناسایی و باتوجه به شکل و مناسبات حاکم بر آن­ها دسته­بندی شد. سپس با استفاده از ماتریس انتخاب، مشاهدات میدانی و مصاحبه با نخبگان، سه گونه فضایی انتخاب شد. داده­های جمع‌آوری‌شده ازطریق نظریه زمینه­ای درقالب فرآیندهای کدگذاری باز، محوری و انتخابی تجزیه و تحلیل شدند. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده­ها نشان داد که مقاومت فضایی مقوله‌ هسته­ای فضاهای نوظهور را تشکیل می­دهد. کنشگران شهری ازطریق تاکتیک­های زندگی روزمره به مقاومت فضایی می­پردازند و از این طریق به‌دنبال فضایی­سازی نیازها و خواسته­های خود درتقابل با نظم فضایی قدرت و فضاهای برساخته آن، به مناسب­سازی فضا مشغول می‌شوند. فضاهای نوظهور برآیند این مقاومت­های فضایی است که مناسبات سرمایه­دارانه و انضباطی در آن درمقایسه با فضاهای دیگر کمتر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- Bayat, A, (2013), Life as Politics: How Ordinary People Change the Middle East, 2 ed. Redwood City, CA: Stanford University Press
- Bayat, A, (1997) Street politics: poor people’s movements in Iran, New York: Columbia University Press. 256 p.
- De Certeau M (1984) The practice of everyday life. University of California Press, Berkeley
- Fiske J (1998) Understanding popular culture. Routledge
- Foucault, M. (1978). The history of sexuality, volume I. New York, NY: Vintage
- Foucault, M (1984) Of other spaces. Architecture movement
- Foucault, M. (1980). Power/knowledge: Selected interviews and other writings, 1972–1977. New York, NY: Pantheon
- Graham, G (2006) A post capitalist politics. University of Minnesota Press
- Glaser, B. G., & Strauss, A. (1967). The discovery of grounded theory. Strategies for qualitative research. Chicago: Aldine.
- Lefebvre, H. (1991a) Critique of Everyday Life: Volume I, Introduction, J. Moore (trans.), London: Verso.
- Lefebvre, H. (1991b) The Production of Space, D. Nicholson-Smith (trans.), Oxford: Basil Blackwell.
- Mitchell, D (1995) The Right to the City; Don Mitchell, “The End of Public Space? People’s Park, Definitions of the Public, and Democracy,” Annals of Association of American Geographers 85, no. 1
- Matless, D, 1990, “Ages of English design: Preservation, modernism and tales of their history, 1926–1939” Journal of Design History 3(4) 203–212
- Purcell, M(2013) The down-deep delight of democracy. John Wiley & Sons press
- Seyed Navid Mashhadi Moghadam & Mojtaba Rafieian | (2019) If Foucault were an urban planner: An epistemology of power in planning theories, Cogent Arts & Humanities, 6:1, 1592065
- Strauss, A. L., & Corbin, J. M. (1990). Basics of qualitative research: Grounded theory procedures and techniques. Thousand Oaks: Sage Publications.
- Strauss, A. L. (1987). Qualitative analysis for social scientists. New York: Cambridge University Press.