بررسی سطح آمادگی خانوارهای شهر ورزقان در برابر بلایای طبیعی

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسنده
هیات علمی دانشگاه مراغه
چکیده
آمادگی مردم و اجتماعات محلی به­منظور مواجهه با چنین حوادثی از اهمیت بالایی برخوردار است. بر اساس این ضرورت؛ تحقیق حاضر سطح آمادگی خانوارهای شهر ورزقان را در برابر بلایای طبیعی مورد بررسی قرار داده است. شهر ورزقان از شهرهای آسیب پذیر در برابر بلایایی همچون زلزله، سیل و کولاک است. بدین منظور، بر اساس مطالعه ادبیات نظری و پیشینه­ی پژوهش، مفهوم آمادگی در قالب 4 مؤلفه، 10 شاخص و 43 گویه تعریف شده است. روش تحقیق این پژوهش توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش کلیه­ی خانوارهای شهر ورزقان هست که با استفاده از فرمول کوکران حجم آن 305 خانوار تعیین شد. شیوه جمع آوری داده ها و اطلاعات تحقیق به صورت کتابخانه­ای-اسنادی و میدانی (پرسشنامه) بوده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که، آمادگی عملیاتی (0.088) و ذهنی- نگرشی (0.241) وضعیت نامطلوب دارند و آمادگی فیزیکی- کالبدی با بازه اطمینان (0.005)در وضعیت مناسبی قرار دارد. همچنین بر اساس نتایج تحلیل واریانس یک‌طرفه بین محلات (قدیم، میانی، جدید) ورزقان از نظر آمادگی خانوار در برابر بلایای طبیعی تفاوت معناداری وجود ندارد. ولی نتایج این آزمون برای تفاوت مؤلفه‌ها در بین خانوارها نشان داد که آمادگی کالبدی- فیزیکی با میانگین 3.100 در مقایسه با آمادگی عملیاتی با میانگین 2.947 دارای معناداری است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


- اردلان، علی؛ شمسی تیمن. 1386. راهنمای مدیریت بلایای جامعه‌محور مبتنی بر مشارکت زنان. سازمان غیردولتی همیاران غذا. تهران.
- اوزی، رمضان. 1995. جغرافیای مخاطرات (مخاطرات انسانی و طبیعی). محمد ظاهری. 1390. چاپ اول. انتشارات دانشگاه تبریز، تبریز.
- پورطاهری، مهدی؛ علی حاجی نژاد، احدالله فتاحی و رضا نعمتی. 1393. ارزیابی آسیب‌پذیری فیزیکی سکونتگاه‌های روستایی در برابر مخاطرات طبیعی (زلزله) با استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری کوپراس (مطالعه موردی روستاهای دهستان چالان چولان شهرستان درود). فصلنامه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 3: 29-52.
- پیران، پرویز؛ سعیده اسدی، نیکو دادگر. 1396. بررسی نقش تاب‌آوری اجتماعی در موفقیت فرآیند بازسازی (مطالعه موردی: جوامع روستایی درب آستانه و بابا پشمان پس از زلزله سال 1385 دشت سیلاخور، استان لرستان). فصلنامه مسکن و محیط، 157: 87-100.
- جهانگیری، کتایون؛ سید علی آذین، کاظم محمد و عباس رحیمی فروشانی. 1389. تحلیل برخی عوامل مؤثر بر آمادگی مردم شهر تهران در برابر زلزله. مجله پژوهشی حکیم، 3: 155-164.
- جهانگیری، کتایون؛ سید علی آذین، کاظم محمد و عباس رحیمی فروشانی. 1385. دانش، نگرش و عملکرد مردم شهر تهران در مرحله‌ی آمادگی در برابر زلزله. پژوهشکده‌ی علوم بهداشتی جهاد دانشگاهی، 3: 1-9.
- حیدری، رقیه؛ علی حسینی، علی حیاتی و قاسم موسوی. 1393. تحلیل عوامل مؤثر بر آمادگی مردم رشت در برابر بلایای طبیعی. فصلنامه علمی- پژوهشی امداد و نجات، 2: 32-42.
- دانشمندی، محمد؛ حسین امیری، مسعود واحدی، معصومه فرشی، عبداله ثقفی و فرزانه ذیقیمت. 1389. ارزیابی سطح آمادگی مقابله با بحران‌های سیل، زلزله، در بیمارستان‌های منتخب ایران. مجله طب نظامی، 3: 167-171.
- رخشانی، طیبه؛ سعید عباسی، محمدرضا ابراهیمی و سمیرا طراوت منش. 1395. بررسی میزان آمادگی، آگاهی و آسیب‌پذیری خانوارهای استان فارس در مواجهه با زلزله؛ یک مطالعه مقطعی. مجله طب اورژانس ایران، 2: 66-77.
- رضایی، محمدرضا؛ محبوبه نوری. 1396. ارزیابی سطح آمادگی فیزیکی- کالبدی خانوارهای شهر کرمان در برابر زلزله. فصلنامه مدرس علوم انسانی (برنامه‌ریزی و آمایش فضا)، 3: 283-305.
- زکی‌زاده، غلامرضا. 1395. مطالعه بررسی میزان آمادگی بیمارستان‌های استان بوشهر در برابر حوادث و بلایا در سال 1394. دانشکده علوم پایه. دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.
- زندی، بهمن؛ محمدرضا سرمدی و ناهید کریمی. 1395. بررسی نیازهای آموزشی شهروندان تهران در برابر زلزله. فصلنامه آموزش محیط‌زیست و توسعه پایدار، 1: 41-52.
- عرب، محمد؛ حجت زراعتی، فیض اله اکبری حقیقی و رامین روانگرد. 1387. میزان آگاهی و عملکرد مدیریت اجرایی، و آمادگی و رابطه بین آن‌ها در مقابل خطر زلزله (بیمارستان‌های دولتی تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی تهران؛ 1385). فصلنامه علمی- پژوهشی مدیریت سلامت، ۳۴: 7-14.
- عسکری کمهری، روح‌ اله. 1388. حق بر آموزش راه‌های مقابله با بلایای طبیعی با تأکید بر مورد ایران. دانشکده حقوق و علوم سیاسی. دانشگاه علامه طباطبایی.
- غفاری، عطا؛ اصغر پاشازاده و واحد آقائی. 1395. سنجش و اولویت‌بندی شهری در مقابل زلزله (نمونه موردی شهر اردبیل و مناطق چهارگانه آن). فصلنامه جغرافیا و مخاطرات محیطی، 21: 45-65.
- فرجی، امین؛ قرخلو، مهدی. 1389. زلزله و مدیریت بحران شهری (مطالعه موردی: شهر بابل). جغرافیا (فصلنامه علمی- پژوهشی انجمن جغرافیای ایران)، 25: 143-164.
- قائد رحمتی، صفر؛ لیلا سلطانی. 1386. تحلیل وضعیت آمادگی شهروندان اصفهان در برابر مخاطرات طبیعی (با تأکید بر زلزله)، سومین کنفرانس بین‌المللی مدیریت جامع بحران در حوادث غیرمترقبه. تهران، 1-11.
- قدیری، محمود؛ نسترن نسبی. 1392. تحلیل تفاوت میزان آمادگی اجتماعات محله‌ای شهر شیراز در برابر زلزله. فصلنامه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 2: 71-92.
- قدیری، محمود؛ نسترن نسبی. 1394. تحلیل تفاوت میزان آمادگی ذهنی- نگرشی خانوارهای شهر شیراز در برابر زلزله. فصلنامه پژوهش‌های برنامه‌ریزی شهری، 2: 227-245.
- کردی، فاطمه. 1393. مقایسه روش‌های متداول و پیشرفته طبقه‌بندی در ارزیابی خطر زلزله (مطالعه موردی: ورزقان). دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی، گروه سنجش از دور و GIS. دانشگاه تبریز
- وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی (دفتر مدیریت خطر بلایا). 1394. گزارش ملی آمادگی خانوارهای ایرانی برای بلایا.
- مجتهدزاده، فهیمه. 1391. مدیریت بحران شهری، تهران. چاپ اول. سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی، تهران.
- محمدی، علیرضا؛ اصغر پاشازاده. 1396. سنجش تاب‌آوری شهری در برابر خطر وقوع زلزله مطالعه موردی: شهر اردبیل. فصلنامه پژوهش‌های دانش زمین، 2: 112-126.
- مرکز مطالعات و خدمات تخصصی شهری و روستایی. 1385. از سری متون تخصصی ویژه شهرداران (مدیریت بحران شهری)، پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
- مهندسان مشاور و راهبرد پویا. 1389. طرح جامع شهر ورزقان.
- یاری حصار، ارسطو؛ وکیل حیدری ساربان. 1395. ارزیابی نقش طرح‌های عمرانی در کاهش آسیب‌پذیری روستا در مقابل بحران زلزله (مطالعه موردی: شهرستان ورزقان). فصلنامه علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی، 54: 305-324.
- Bilham, R.; V. K Gaur, and P. Molnar. 2001. Himalayan seismic hazard. Science, 293: 1442-1444. DOI: 10.1126/science.1062584.
- Council for Excellence in Government. 2006. Are We Ready?: Introducing the Public Readiness Index: a Survey-based Tool to Measure the Preparedness of Individuals, Families and Communities. The Office.
Dahl, C.; E. Persson. 2018. Residents’ perception regarding household preparedness in areas prone to sudden natural hazards. Division of Risk Management and Societal Safety. LTH. LUND UNIVERSITY.
- Federal emergency management agency. 2004.”Are you ready?: an in-depth guide to citizen preparedness.
- Onuma, H.; K. J Shin and S. Managi. 2017. Household preparedness for natural disasters: Impact of disaster experience and implications for future disaster risks in Japan. International Journal of Disaster Risk Reduction, 21: 148-158. DOI: org/10.1016/j.ijdrr.2016.11.004.
- Schwenk, M.; S. Kluge and H. Jaroni. 2005. Toxicological aspects of preparedness and aftercare for chemical-incidents. Toxicology, 3: 232-248. DOI: org/10.1016/j.tox.2005.06.016.
- Sutton, J.; K. Tierney. 2006. Disaster preparedness: concepts, guidance, and research. Report prepared for the Fritz Institute Assessing Disaster Preparedness Conference Sebastopal, California, November 3 and 4.