تقابل دوگانگی ارتقاء/تنزلِ هویت در مجموعه‌ های باارزش شهری در چارچوب رویکرد آمایش، نمونه میدان ‌شهدا مشهد

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
در این مطالعه با بهره‏ گیری از شیوه‏های استدلال قیاسی و استقرایی، ویژگیهای «رویکرد آمایشی» در محدوده‏ذهای دارای عناصرِ فعالِ باارزشِ هویتی بررسی می‏شود. درمواجهه با عناصر هویتی، رویکرد آمایشی، با تکیه بر چهاربعد؛ الگوی تجمع، کارکرد(عاریتی،غیرعاریتی و فاقدکارکرد)، کلی‏ نگری(جایگاه عنصر در هویت بخشی به شهر) و جزئی‏نگری(توجه به ابعادکالبدی) به دنبال ارتقای وضعیت محدوده و اثرگذاری آن، با هدف هم‏آوایی و انسجام مجموعه عناصر با یکدیگر است. محدوده میدان‏شهدا در شهرمشهد بعنوان مجموعه‏ای باعناصر هویتی متعدد؛ازجمله دبیرستان‏شریعتی (قدیمی‏ترین مرکزآموزشی مدرن مشهد)؛ در شرایط فعلی، وضعیت مناسبی از نظر کیفیت زندگی ندارد. بنابراین وجه اثرگذاری آن درقالب مجموعه‏ای باارزش در ارتقای هویت شهر مشهد کاهش یافته است. این درحالیست که رویکرد طرح جامع مشهد، تاکید بر ارتقای هویت و کاهش تراکم این محدوده است. نتایج این بررسی، بیانگر نقش «کارکرد عناصر یاد شده» در شکل‏گیری وضعیت نابسامان آن است. به شکل خاص، استفاده از شیوه استدلالیِ استقراء و بهره‏گیری از مدلهای مسافت استاندارد و تحلیل شبکه از جابجایی470دانش‏آموز دبیرستان‏شریعتی، نشان داد که روزانه 3800کیلومتر سفر در شهر در پهنه‏ای به شعاع 6کیلومتر(بیش از3برابر میزان استاندارد) تولید می‏شود. این مطالعه روشن ساخت تداومِ «کارکردِ عناصر» از یکسو سبب ارتقای هویت و ازدیگرسو شلوغی محدوده وکاهش کیفیت محیط را موجب شده است. رویکرد آمایشی با تکیه بر ابعاد یادشده، با هدف دستیابی به انسجام، در ارتباط با «کارکرد عناصر»، ملاک را در تعادل قرار می‏دهد. بگونه‏ای که در سایه آن خواهد توانست علاوه بر حفظ کارکرد، از طریق مدیریت آن، کاهش تراکم و افزایش کیفیت محیط را به دنبال داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


تقوایی، مسعود، بیک‌محمدی، حسن، زالی، نادر و کسایی، میترا، (بررسی عوامل موثر در رویکرد اجرایی برنامه‌ریزی فضایی استان قم)، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره 21، شماره 1، صفحات 94-73، 1396.
حبیبی، محسن، (مدیریت شهری وفضاهای یادمان)، شهرداری‌ها، دوره 9، شماره 26، 1378.
خازنی، مهندسان مشاور، طرح جامع شهر مشهد، تهران:، وزارت مسکن و شهرسازی، 1346.
دبیرستان ماندگار دکتر علی شریعتی، (1397)، http://shariati1.ir/?page_id=2
رستگار، ابراهیم، مطیعی لنگرودی، سیدحسن، رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا و دارابی، حسن، (تبیین چالش‌های سرمایه‌گذاری سرمایه‌های ارسالی مهاجران بین‌المللی در آمایش و توسعه اقتصادی عرصه‌های مکانی- فضایی مورد: شهرستان لامرد)، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره 21، شماره 1، صفحات 219-197، 1396.
رضوانی، لیلا، فرهنگ و هویت محله، تهران، انتشارات جامعه شناسان، 1395.
رهنما، محمدرحیم و آقاجانی، حسین، (تحلیل نابرابری‌های فضایی در استان خراسان رضوی)، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره 16 شماره 1، صفحات 88-63، 1391.
رهنما، محمدرحیم، (نقش آمایش شهری در هویت یابی فضایی کالبدی محور بلوار پیروزی)، جغرافیا و توسعه ناحیه ای، شماره 17، صفحات 49-79، 1390.
رهنما، محمدرحیم، مطالعات آمایش استان خراسان رضوی، مشهد، انتشارات جهاد دانشگاهی، 1390.
زاهدی محبوب، آمنه، (تحلیل و واکاوی تجربه بهسازی و ساماندهی میدان‌ شهدا مشهد)، هفت شهر، شماره 44-43، صفحات 121-133، 1392.
سعیدی، عباس، دانشنامه مدیریت شهری و روستایی. تهران، انتشارات سازمان شهرداریها و دهیارهای کشور، 1395.
شماعی، علی، یعقوب نژاد، نازیلا، سعیدی، خدیجه و امیری، رقیه، (پهنه بندی و آمایش شهری بر اساس شاخص های کالبدی – فضایی مورد مطالعه: شهر ارومیه)، جغرافیا و مخاطرات محیطی، دوره 5، شماره 19، صفحات 95-113، 1395.
لینچ، کوین، تئوری شکل خوب شهر، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1376.
معصومی اشکوری، سید حسن، اصول و مبانی برنامه‌ریزی منطقه ای، تهران، انتشارات پیام، 1385.
مومنی، مهدی، مبارکی، امید و جنابی، نرگس، (آمایش سرزمین و مدیریت توسعه فضایی مورد مطالعه: شهرستان ملکان)، مطالعات مدیریت شهری، دوره 5، شماره 13، صفحات 45-56، 1392.
مهندسان مشاور طاش، طرح تفصیلی حوزه مرکزی شهر مشهد جمع بندی، تحلیل و تلفیق مطالعات، مشهد، نهاد مطالعات و برنامه ریزی توسعه و عمران شهر مشهد، 1392.
مهندسان مشاور طاش، طرح تفصیلی حوزه مرکزی شهر مشهد عنوان گزارش جمع بندی، تحلیل و تلفیق مطالعات قسمت دوم، تدوین اهداف و سیاست گزاری ها، مشهد، نهاد مطالعات و برنامه ریزی توسعه و عمران شهر مشهد، 1392.
مهندسان مشاور فرنهاد، چشم انداز توسعه و عمران ، اهداف راهبردها و سیاستها، تهران، وزارت مسکن و و شهرسازی، 1388.
مهندسان مشاور فرنهاد، طرح توسعه و عمران (جامع) کلانشهر مشهد مقدس خلاصه گزارش، مشهد، نهاد مطالعات و برنامه‌ریزی توسعه و عمران شهر مشهد، 1389.
مهندسان مشاور فرنهاد، طرح توسعه و عمران (جامع) کلانشهر مشهد مقدس گزارش معیارها، ضوابط و مقررات طرح، مشهد، نهاد مطالعات و برنامه‌ریزی توسعه و عمران شهر مشهد، 1392.
مهندسان مشاور فرنهاد، طرح توسعه و عمران کلانشهر مشهد، گزارش چشم انداز توسعه و عمران، مشهد، نهاد مطالعات و برنامه‌ریزی توسعه و عمران مشهد، 1388.
مهندسین مشاور تجیر، پروژه میدان ‌شهدا مشهد از ایده تا اجرا، مشهد، شهرداری مشهد، 1396.
نقی زاده، محمد، ادراک زیبایی و هویت شهردر پرتو تفکر اسلامی، اصفهان، انتشارات سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، 1386.
نقی زاده، محمد، تحلیل و طراحی فضای شهری، تهران، انتشارات پژوهشکده فرهنگ و هنر جهاد دانشگاهی، چاپ اول، 1389.
نقی زاده، محمد، هویت شهر مبانی مولفه ها و جلوه ها، تهران، انتشارات جهاد دانشگاهی، 1393.
یزدانی، مجتبی، محله گرایی بهسازی محله های شهری با رویکردی نوین، تهران، انتشارات یتسا، 1394.
Cambridge Dictionary, Cambridge University, 2018. https://dictionary.cambridge.org/
Mihye, C., & Sunghee, S., (Conservation or economization? Industrial heritage conservation in Incheon, Korea), Habitat International, No. 41, pp. 69-76, 2014.
Mitchell, A. The ESRI Guide to GIS Analysis, ESRI Press, 2005.
Oxford Dictionary, Oxford University, 2018. https://en.oxforddictionaries.com/
Yong Lia, X.C., (from project to policy: Adaptive reuse and urban industrial land restructuring in Guangzhou City), China. Cities, No. 82, pp. 68-76, 2018.
Yu, Y, (Preserving Alleyways to Increase Walkability of Historical Japanese Cities), Procedia - Social and Behavioral Sciences, No. 216, pp. 603-60, 2016.