تحلیل آسیب‌پذیری پدافندی مناطق شهر با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (مطالعه موردی: منطقه 2 شیـراز)

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 عضو هئیت علمی دانشگاه شیراز
2 برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شیراز
چکیده
یکی از اهداف مهم شهرسازی تأمین ایمنی و امنیت ساکنان شهر است. ایمنی‌بخشی به شهر جهت حفاظت از شهروندان و دارایی همگانی و خصوصی در برابر بلایای طبیعی و غیرطبیعی با اتخاذ روش‌های نوین ضرورتی است که در همه سطوح مطرح است. بـا توجـه به قرارداشـتن کاربری‌هـای حیاتـی، هر یک از مناطق شهر از اهمیــت بســیاری برخــوردار است؛ بنابراین برنامه‌ریـزی جهـت کاهـش خسـارات ایجـاد ایمنی و پایـداری نســبی شــهرها از اقدامـات مهم برنامه‌ریـزی‌شـهری است. بر همین اساس پدافند غیرعامل از اهمیت ویژه‌ای در سیاست‌گذاری‌ها برخوردار است؛آن‌چه بحران جنگ و بلایا را در شهرها به یک فاجعه تبدیل می‌کند در بسیاری از موارد ناکارآمدی وضعیت شهرسازی از منظر ملاحظات پدافندی است؛ بنابراین ارزیابی آسیب‌پذیری و تدوین راهکارهای مناسب جهت کاهش خسارات ضروری است. مورد پژوهشی مطالعه حاضر منطقه 2 از مناطق 10‌گانه شهرداری شیراز است. در این پژوهش منطقه دو به منطقه‌هایی تقسیم‌بندی شده و با بررسی 14 شاخص موثر در میزان آسیب‌پذیری بافت شهرها با استفاده از تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی و سیستم اطلاعات جغرافیایی میزان آسیب‌پذیری نواحی منطقه 2 در سه دسته‌بندی کم،متوسط و زیاد تعیین گردیده است. یافته‌ها حاکی از آن است که 7.2% و 43.7% و 49.08% از منطقه 2 به ترتیب در پهنه‌های خطر کم، متوسط و زیاد که نواحی 6 و 13 در پهنه خطر کم، نواحی 1، 4، 5، 7، 10 و 12 در پهنه متوسط و همچنین نواحی 2، 3، 8، 9، 11 و 14 در پهنه خطر زیاد قرار دارند و بر همین مبنا اولویت‌های برنامه‌ریزی و مدیریت بحران براساس ملاحظات ساختاری شهر و میزان آسیب‌پذیری مناطق ارائه شده است.



کلیدواژگان: آسیـب‌پذیری، پـدافند غیـرعامل، منـاطق شـهر، فـرایند تحلیل سلسله مراتبی، شـهر شیراز.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابوفتحی، حسن ، خصوصیات فنی پناهگاه ، چاپخانه ارتش، تهران، 1355.
اسمیت، کیت ، مخاطرات محیطی، ترجمه ابراهیم مقیمی و شاپور گودرزی‌نژاد، انتشارات سمت، 1382.
اخگر، حامد و علیرضا عندلیب، «ارزیابی نحوه بکارگیری از مفهوم پدافند غیرعامل در طرح های توسعه شهری و عمران شهری»، فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی، دوره6، شماره 22 ، صص 124-11، 1394.
اصـغریان جدی، احمـد، الزامـات معمارانـه در دفاع غیرعامل پایدار ، انتشـارات دانشـگاه شـهید بهشتی، تهران، 1386
.
اصغری زمانی، اکبر و سمیه علیزاده و افشین نادری و سمیرا پورکریم، «تاثیر بافت شهری در کاهش میزان آسیب‌پذیری ناشی از زلزله»، اولین کنفرانس ملی بهسازی و مقام‌سازی بافتهای شهری در مجاورت گسل‌های فعال، تبریز ،1391.
بحرینی، سیدحسین، برنامه‌ریزی و طراحی شبکه ارتباطی شهر رشت با هدف کاهش آسیب‌پذیری ناشی از زلزله ، طرح بسیج، توان فنی کشور برای مقابله با آثار زلزله؛ بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، مرکز مطالعات مقابله با سوانح طبیعی ایران، 1373.
پریزادی، طاهر و حسن حسینی امینی، «بررسی و تحلیل تمهیدات «پدافند غیر عامل» در شهر سقز در رویکردی تحلیلی»، دو فصلنامه مدیریت شهری، شماره 26، صص 202-191 ، 1389.
تقوایی، مسعود و علی خمسلوئی، «مدیریت و برنامه‌ریزی بحران در فضاهای شهری با رویکرد پدافند غیرعامل و مدل swot »، مجله آمایش جغرافیایی فضا، دوره 2، شماره 6، صفحات 73-57، 1391.
تقوایی، مسعود و علی جوزی خملسویی، «بررسی آسیب پذیری کاربری‌های شهری در مسیرهای راهپیمایی با رویکرد پدافند غیرعامل»، فصلنامه آمایش محیط، شماره 16، صفحات 142-125، 1391.
حبیبی،کیومرث و احمد پوراحمد، ابوالفضل مشکینی، علی عسگری، سعید نظری عدلی، «تعیین عوامل ساختمانی موثر در آسیب‌پذیری بافت کهن شهری زنجان با استفاده از GIS و Fuzzy Logic»، نشریه هنرهای زیبا، شماره 33، صفحات 36-27، 1387.
حسین‌زاده دلیر، کریم و کیومرث ملکی و آرزو شفاعتی و محمد حیدری، «پدافند غیرعامل و توسعه پایدار شهری با تاکید بر کاربری‌های تهدیدپذیر کلانشهر تبریز از منظر جنگ»، فصلنامه جغرافیا و پایداری محیط، شماره 5، صفحات 24-1، 1391.
حسینی، مازیار، چالشها و راهبردهای مدیریت بحران در شهر تهران، سازمان مدیریت بحران شهر تهران، تهران، 1381.
حسینی امینی، حسن، «تحلیل کارکرد مکانی شهرک اداری شهریار براساس اصول پدافند غیرعامل»، فصلنامه پدافند غیرعامل، دانشگاه امام حسین (ع)، شماره (پیایی) 11، 1391.
خرم آبادی، محمد، «تاریخچه و مفاهیم پدافند غیرعامل» ، فصلنامه سازمان نظام مهندسی ساختمان، شماره 36 ، صص 73-70، 1390.
زبردست، اسفندیار، «کاربرد فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای»، نشریه هنرهای زیبا، شماره 10، صص 21-13، 1380.
زارع‌پور، مهدی و صدیقه جعفری و سجاد بنایی، امنیت سامانه‌های متحرک، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، چاپ اول، 1390.
قائدرحمتی،صفر و زهرا جمشیدی، «ارزیابی مولفه‌های مسکن برای برنامه‌ریزی پدافند غیرعامل»، فصلنامه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره 19، شماره 2، صفحات 152-122، 1394.
عزیزی، محمدمهدی و مهدی برنافر، «ارزیابی آسیب پذیری شهری ناشی از حملات هوایی»، نشریه علوم و فناوری‌های پدافند غیرعامل، دوره3، شماره2، صص 137-127، 1391.
کامران، حسن و حسن حسینی امینی و فرهاد جعفری، «شکل گیری شهر قدرت و شهر بازدارنده با بهره گیری از مبانی پدافند غیر عامل» ، فصلنامه جغرافیا، شماره 36، صص 7-32، 1392.
مقیمی، ابراهیم و مجتبـی یمـانی و جعفـر بیگلـو و محسـن مرادیان و سیروس فخری، «تأثیر ژئومورفولوژی زاگرس جنوبی بر پدافند غیرعامل در منطقه شمال تنگـه هرمـز»، فصـلنامه مـدیریت نظامی، دوره دوازدهم، شماره 48، صص112-77 ، 1391.
محمدی ده‌چشمه، مصطفی، «سنجش نفوذپذیری بافت شهری کرج در برابر مخاطرات»، فصلنامه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره 18، شماره3 ، صص77-54، 1393.
محمدی ده‌چشمه، مصطفی و سعید حیدری‌نیا، «مدا‌سازی مکانی همجواری کاربری‌های ویژه از دیدگاه پدافند غیرعامل در کلان‌شهر اهواز»، فصلنامه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره 19، شماره 2، صص 236-212، 1394.
موحدی نیا، جعفر، اصول و مبانی پدافند غیرعامل ، انتشارات دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران، 1386.
Alexander, D., "From Civil Defense to Civil Protection", Journal of Disaster Prevention and Management, Vol. 11, No. 3, 2002.
Tousi, Nedae, S, Ghorbani Ghashghae Nejhad, Assessing Impacts of Passive Defense Policies Interventions on Spatial Logic of Tehran Metropolitan Area (TMA), Proceedings REAL CORP 2013 Tagungsband,Rome,Italy.http://www.corp.a, pp 95-107, 2013.
Branscomb, L, “Sustainable cities: Safety and security”, Journal of Technology in Society, 28(5), pp2 - 6, 2006.
Hasanvand, S, Khojasteh Ghamari, M, Shakouri Partovi, Examination passive defense role in spatial distribution of urban region, Journal of Engineering Research and Application, ISSN: 2248- 9622, Vol 4, Issue 10(Part -1), pp 41-49, 2014.
Lacina, B ,Explaining the Severity of Civil Wars, Journal of ConflictResolution, No. 50, P.276, 2006.
Kross, W, Doctrine fore Joint Threater Missle Defense, Joint-Chiefs of Staff, Chapter 3, 1996.
Zhou, W, “Emergency Management of Urban Major Hazards Based on Information Synergy”. Journal of Procedia engineering, 15(2), 1-11, 2011.
Coaffee,J ,Terrorism, Risk and Global city. Second Press, Birmingham University Press, Birmingham, 2009.
Asghar Pourezzat, A & Nejati, M. & Mollaee, A, Dataflow model for managing urban disasters: the experience of Bam earthquake, International Journal of Disaster Resilience in the Built Environment, 1, 84-102, 2010.
Chang,S .E , Infrastructure resilience to disasters. The Bridge, 44. 36-41. Retrieved from: https://trid.trb.org/view.aspx?id=1328262 , 2014.
Lang, J., Urban Design, Vilz University, Ostoralia, Vile University Press, 2005.
Lan, M.B., "Reviewing the Regional forest Agreement Experience: The Wicked Problem of Common Property Forests". Presented at Regional Forest Agreements and the Public Interest: A National Symposium, Australian National University, Canbera, Australia, 16 July, 2003.
Van den Berg, L., The Safe City: Safety and Urban Development in European Cities, Ashgate Publishing Company, 2003.
Lewis,Jamws , Mitigation preparedness measures, in Disasters and the small dwelling, ed. Lan Davis, pergamon press, Oxford, P:33, 1981.
Kates, Robert and David pijawka, Form Rubble to Moument, the pace of Reconstruction, in Reconstruction following Disaster, ed, Eugene j.Hass, Robert Kates and Martyn J.Bowdenm, The MIT press, Massachusettsm p:271, 1977.
C.Topping, Kenneth, The Role of city Planning in Reducing Disasters, center for disaster reduction system research disaster prevention research institute Kyoto university.
Fischer, H and Scharnberger, K , Geiger, C, Reducing seismic vulnerability in low to moderate risk areas, Disaster prevention and management, 5(4), MCB University, 1996.
Paton, D and Fohnston,D, Disaster and communities: vulnerability, resilience and preparedness. Disaster, prevention and Management, 10(4), MCB University, 2001.
Recchia, F, “Immigration, politics and violence in urban France:between fiction and facts”, Journal of Enviromental crisis, 12(9), 20-42, 2005.
Laframboise, N & Acevedo, SMother Nature. Finance & Development, 51, 44- 47. Retrieved from: http://www.pacificdisaster.net/pdnadmin/data/original/ IMF_2014_Man_MotherNature.pdf, 2014.
Pelling, M. & Wisner, B. Disaster risk reduction: Cases from urban Africa, Routledge. Retrieved from: https:// books.google.com/books?hl=en&lr=&id=zrgeBAAAQBAJ&oi =fnd&pg=PP1&dq=PELLING,+M.+%26+WISNER,+B.+(2012).
+Disaster+risk+reduction:+Cases+from+urban+Africa,+Rout ledge.+&ots=f_4jhT7KOF&sig=G2SgItnjN2OqVnSTQCrquw1 DlEQ#v=onepage&q&f=false, 2012.
Xiu Chunliang & Cheng Lin & Song Wei & Wu We., Vulnerability of Large city and its implication in Urban Planning: A Perspective of Intraurban Structure, Chin, Geogra, Sci, 21 (2), 204-210, 2011.
Yi Peng, Regional earthquake vulnerability assessment using a combination of MSDM methods, Ann Oper Res, 2012.